FHP podneo krivičnu prijavu protiv Božidara Delića i 10 drugih pripadnika VJ i MUP-a Srbije za krivično delo ratnog zločina

Pažljivom analizom raspoloživih dokaza o masovnom ubistvu više desetina kosovskih Albanaca, od kojih su 42 identifikovana, izvršenom 25. marta 1999. godine u selu Trnje/Ternje, opština Suva reka Fond za humanitarno pravo (FHP) je našao da postoji osnovana sumnja da su Božidar Delić, general major u penziji i 10 drugih lica, uglavnom pripadnika VJ iz sastava 549. motorizovane brigade VJ, kojom je on komandovao,

a jedan deo i iz sastava MUP-a Srbije, po prethodnom planu i dogovoru, izvršili ta ubistva i da su krivično odgovorni za krivično delo ratnog zločina protiv civilnog stanovništva iz člana 142. stav 1. Krivičnog zakona Savezne Republike Jugoslavije (KZ SRJ), u vezi sa članom 22.KZ SRJ, kao saizvršioci, a neki od prijavljenih, kao podstrekači po članu 23.KZ SRJ i pomagači po članu 24. stav 2. KZ SRJ.

Tužilaštvo za ratne zločine je bilo u prilici da čuje kazivanje očevidca zločina u selu Trnje/Ternje, Bekima Gashija, kome su srpski vojnici i policajci 25.03.1999. ubili majku i četiri sestre. S obzirom da Tužilaštvo do danas nije reagovalo, FHP je 8.05.2008. podneo krivičnu prijavu protiv Božidara Delića i drugih 10, ispunjavajući zakonsku obavezu prijavljivanja učinioca najtežeg krivičnog dela za koje se inače goni po službenoj dužnosti, propisanu članom 253. Zakonika o krivičnom postupku. FHP očekuje da će se u Srbiji stvoriti pretpostavke da krivične prijave, makar za ovako teška krivična dela, bez straha podnose i državni organi nadležni (i plaćeni) za otkrivanje i krivično gonjenje učinilaca.

Činjenice
Za vreme oružanog sukoba na Kosovu, od 25. do 30. marta 1999. godine, u selu Trnje/Termje, opština Suva Reka/Suhareke, pripadnici VJ, 549. motorizovane brigade i MUP-a Republike Srbije ubili su više desetina kosovskih Albanaca od kojih je do sada pronađeno i identifikovano 42, i to: Emir Gashi (4), Votim Gashi (8), Natyra Gashi (8), Fisnik Gashi (10), Altian (Lulzim) Bytyqi (11), Sedat Gashi (13), Blerta Gashi (15), Arben Gashi (16), Lumturije Gashi (17), Behare Krasniqi (24), u devetom mesecu trudnoće, Ajmone Gashi (33), Bahrije Gashi (61), Habibe Gashi (31), Haki Gashi (72), Hyra Gashi (57), Luleta Gashi (33), Musli Gashi (72), Selvete Gashi (31), Shefkinaze Gashi (72), Shemsije Gashi (41), Shyqeri Gashi (50), Shaban (Nuhi) Gashi (38), Alltane Krasniqi (57), Mehmet Limani (55), Ali Voci (61), Musli Voci (67), Rahime Voci (52), Hamzi (Nuhi) Gashi (35), Refki Rexhaj (49), te sledeća lica, za sada precizno neutvrđene starosne dobi: Hilmi Gashi, invalidno lice; Mirsad Llapatnica, Qazim Llapatnica, Mehmet Gashi, Jeton Balaj i Muhamet Balaj, svi (35) iz sela Trnje/Termje, opština Suva Reka/Suhareke; Gjyzide Bytyqi (59), Shqipe (Dakaj) Bytyi (27), Ramadan (Isuf) Krasniqi (72) i Refije Krasniqi (49), svi četvoro (4) iz sela Studenčane/Studençan, opština Suva Reka/Suhareke; Besnik Muhaxheri i Kasum Muhaxheri, oba (2) iz sela Lešane/Leshan opština Suva Reka/Suhareke i Nuki Rexhepi, iz sela Randubrava/Randobravë opština Suva Reka/Suhareke, sve troje, za sada, precizno neutvrđene starosne dobi.

Božidar Delić, kao komandant 549. motorizovane brigade VJ, 24. marta 1999. godine, naredio je komadantu Pozadinskog bataljona, zameniku komandanta Pozadinskog bataljona), komandiru Tehničke čete Pozadinskog bataljona), zatim trojici komandira iz Pozadinskog bataljona i drugih jedinica iz sastava 549. motorizovane brigade da u ranim jutarnjim časovima 25. marta 1999. godine, sa oko 100 pripadnika toga bataljona, u sadejstvu grupe od nekoliko desetina policajaca i drugih pripadnika MUP-a Republike Srbije opkole selo Trnje/Termje, granatiraju, razore, spale i unište kuće i druge objekte u selu, te ubijanjem meštana toga sela pred njihovim porodicama i komšijama, premlaćivanjem, ponižavajućim postupcima i drugim, brutalnim oblicima fizičkog i psihičkog maltretiranja, proteraju Albance iz toga sela, a što su ovi prihvatili, te u toku noći naoružali i pripremili pripadnike Pozadinskog bataljona za izvršenje naređenog im zadatka.

Nakon dvadesetominutnog besomučnog dejstva protivavionskim topovima i svim raspoloživim sredstvima Pozadinskog bataljona, 25. marta 1999. rano ujutro, kada su prestravljeni seljani počeli da istrčavaju iz kuća i beže tražeći spas, komandant Pozadinskog bataljona naredio je potčinjenim komandirima osnovnih jedinica da se, podeljeni u tri grupe, razviju u širi streljački stroj i »krenu u čišćenje sela«, što je prema izdatim naređenjima značilo ubijanje meštana i uništavanje njihovih kuća i imovine.

Više meštana sela Trnje/Ternje ubijanja svojih najbližih u porodici i rođaka, te druge zločine i brutalna postupanja, posmatralo je skriveno u podrumskim ili tavanskim delovima kuća. Paralisani strahom nisu smeli da izađu iz podruma ni kada su vojnici i policajci počeli da pale kuće u kojima su se skrivali. Neki su pokušali da pobegnu iz zapaljenih kuća, međutim ubijeni su, među njima i Haki (Misin) Gashi i Mehmet Limani.

Radi skrivanja i uništavanja tragova učinjenih zločina, kao i radi onemogućavanja otkrivanja i identifikacije zločinaca, prijavljeni su narednih dana proterali preživele meštane i druge Albance koji su kao raseljena lica iz drugih, okolnih sela boravila u selu Trnje/Ternje, a zatim su većinu tela ubijenih, dece, žena, starih i invalidnih, od ukupno 42 ubijenih, odvezli i sahranili u masovnim, tajnim grobnicama na području Dragaša prema albanskoj granici. Skupljanjem leševa ubijenih, utovarom, odvoženjem i pokopavanjem u tajne grobnice, neposredno su rukovodili komandant Pavle Gavrilović i vodnici Kozlina i Nedeljković, a izvršeno je angažovanjem više desetina vojnika Pozadinskog bataljona 549. motorizovane brigade, među kojima i zaštićenih svedoka K-32 i K-41.

Od ukupno 42 ubijena Albanaca u selu Trnje/Ternje srpske snaga koje su izvršile ubijanja, sahranile su, uglavnom na mestu ubistva, samo tri žrtve, i to: Shaban (Nuhi) Gash, Hamzi (Nuhi) Gashi i Refki (Qemajl) Rexhaj, svi iz sela Trnje/Ternje. U izgorelim kućama u selu Trnje/Ternje pronađeni su, identifikovani i sahranjeni ostaci Shemsije (Hajdari) Gashi, Votima (Murat) Gashi i Mehmeta Limani, iz sela Studenčane/Studençan, opstina Suva Reka/Suharekё.

U avgustu mesecu 1999. godine, u selu Brezna u Opolju, opština Dragaš/Dragash, pronađena je jedna od tajnih grobnica i iz nje su ekshumirana i identifikovana tela sedam lica, i to pet iz sela Trnje/Ternje: Bahrije (Krasniqi) Gashi, Ajmone (Nuhi) Gashi, Besarta (Shaban) Gashi i Rrahime (Eqrem) Voci, i dva, Behare (Shkelzen) Bytyqi, koja je bila trudna, i Refije (Behxhet ) Krasniqi, obe iz sela Studenčane/Studençane, opština Suva Reka/Suhareke.

Od ukupno 42 kosovskih Albanaca, ubijenih od 25. do 30. marta 1999. godine u selu Trnje/Ternje, još uvek nisu nađena tela 19 žrtava.

FHP nema sumnju da su Božidar Delić i ostali prijavljeni, bili dobro upoznati sa obavezama poštovanja i primenjivanja pravila međunarodnog ratnog prava. Sasvim izvesno, bilo im je dobro poznato da su za primenu tih pravila odgovorni i komandanti jedinica i svaki pripadnik oružanih snaga pojedinačno, kao i da su protiv lica koja krše pravila međunarodnog ratnog prava bili dužni da pokrenu postupak za izricanje zakonom propisanih sankcija, a kako je to i izričito određeno tačkom 3. Naredbe o primeni pravila međunarodnog ratnog prava, koju je donelo Predsedništvo SFRJ, a objavljena je u »Službenom vojnom listu«, broj 7/1988 od 28. aprila 1988. godine.

Takođe, bila im je dobro poznata i lična odgovornost ako izvrše ili narede izvršenje povrede pravila međunarodnog ratnog prava, kao i da nepoznavanje odredbi pravila međunarodnog ratnog prava ne isključuje odgovornost onih koji su te odredbe povredili, a što je i propisano tačkom 20. stav 1. Uputstva o primeni pravila međunarodnog ratnog prava u oružanim snagama SFRJ, koje je propisao savezni sekretar za narodnu odbranu, a objavljeno je u Službenom vojnom listu, broj 10/1988 od 10. juna 1988. godine.

Svaki prijavljeni oficir i podoficir, prema odredbi tački 21.stav 1.navedenog Uputstva, kao vojni starešina, lično je odgovoran za postupke potčinjenih [komandna odgovornost], ako je znao ili je mogao da zna da njemu potčinjene ili druge jedinice ili pojedinci pripremaju izvršenje takvih povreda, pa u vreme kada je još bilo moguće sprečiti njihovo izvršenje ne preduzmu mere da se te povrede spreče.Lično je odgovoran i onaj vojni starešina koji zna da su povrede pravila ratnog prava izvršene, a protiv prekršioca ne pokrene disciplinski ili krivični postupak ili, ako nije nadležan za pokretanje postupka, prekršioca ne prijavi nadležnom vojnom starešini.