Krivična prijava zbog ratnog silovanja u Foči
Fond za humanitarno pravo (FHP) podneo je 16. avgusta 2024. godine Javnom tužilaštvu za ratne zločine (JTRZ) Republike Srbije krivičnu prijavu protiv dva lica, pripadnika srpskih dobrovoljačkih jedinica, zbog silovanja dve Bošnjakinje u naselju Zubovići kod Foče, kao i hapšenja i odvođenja civila u zatočeničke objekte na teritoriji Foče u aprilu 1992. godine.
Dana 14. aprila 1992. godine, lica identifikovana kao DEDA i PERO, zajedno sa još oko dvadeset pripadnika srpskih snaga koje su delovale u okviru Fočanske brigade Vojske Republike Srpske, predvođeni Gojkom Jankovićem, izvršili su oružani napad na selo Zubovići. Naoružani vojnici su, pucajući iz automatskog oružja, došli do kuće porodice Mezbur, u kojoj se krilo više od 30 civila, uglavnom žene i deca i nekoliko muškaraca. Pripadnici srpskih snaga su prisilno razdvojili muškarce od žena i dece, ukrcali ih u kamion i odveli u logor Livade (nekadašnje skladište oružja Jugoslovenske narodne armije), a kasnije u zatočenički objekat KP Dom u Foči.
U kuću porodice Mezbur, u kojoj su ostale samo žene s decom, u narednim danima ušla je grupa srpskih vojnika, koju je predvodio vojnik koga su zvali DEDA. Oni su u kuću dolazili sve do kraja aprila 1992. godine, dok su povremeno tu i noćili, jeli i pili. DEDA, PERO i drugi pripadnici iste jedinice odvodili su žene iz kuće, uglavnom do obližnje šume, navodno na ispitivanje, nakon čega bi ih vraćali izbezumljene, raščupane, pocepane i poderane.
Neutvrđenog datuma u drugoj polovini aprila 1992. godine, DEDA i PERO su naredili Halidi Konjo-Uzunović da krene sa njima. Strpali su je u auto, naočigled njenog petogodišnjeg sina, i povezli ka Foči, putem koji je vodio kroz šumu. Nakon kraće vožnje, na jednom proširenju, zaustavili su auto i izvukli je napolje, nakon čega su je psovali i udarali, pokidali joj odeću i silovali je naizmenično, nakon čega su je vratili u kuću u kojoj je boravila.
Dan kasnije, na identičan način, PERO je izveo iz kuće još jednu ženu, ugurao je u auto, vozio istim putem kroz šumu, te silovao. Potom ju je vratio u kuću i zapretio da će je ubiti ako pokuša da ode.
Nakon zauzimanja Foče i okolnih područja naseljenih bošnjačkim stanovništvom u aprilu 1992. godine, srpske snage su počinile masovne zločine nad nesrpskim stanovništvom. Na desetine žena i devojčica bile su zatvorene na različitim lokacijama i silovane. Neke su držane mesecima u ropstvu u privatnim kućama, gde su bile silovane, premlaćivane i zlostavljane, a potom prodate kao seksualno roblje. Neke od njih su na kraju ubijene.
Fond za humanitarno pravo je 1993. godine, u izbegličkim kampovima na teritoriji Srbije, Turske i Makedonije, dokumentovao seksualno nasilje počinjeno nad Bošnjakinjama u Foči. Izjave koje su prikupili istraživači FHP-a doprinele su pokretanju istrage Tužilaštva MKSJ za silovanja u Foči.
Fond za humanitarno pravo poziva JTRZ da istraži navode iz podnete krivične prijave, procesuira odgovorne, i doprinese utvrđivanju odgovornosti i kažnjavanju počinilaca seksualnih zločina tokom sukoba na prostoru bivše Jugoslavije. Time bi se žrtvama, nakon više od 30 godina, omogućilo pravo na pravdu i istinu.
