Dostojevski našeg doba

Svetozar Andrić, bivši general Vojske Republike Srpske, od 2013. politički je angažiran u Srbiji. Nakon što je kao odbornik u ime Srpske narodne stranke ušao u opštinsku skupštinu, u julu 2016. izabran je za zamjenika predsjednika Novog Beograda. U Narodnoj skupštini Republike Srbije od avgusta 2020. Svetozar Andrić je​ obavljao dužnost narodnog poslanika Srpskog patriotskog saveza. Odnosno Srpske napredne stranke, nakon što je Šapićeva partija pristupila Vučićevoj. Avgusta 2022. izabran je u Gradsko vijeće Beograda.

Osnivač logora

“Prilikom predstavljanja kandidata za članove Gradskog veća, gradonačelnik Aleksandar Šapić je uporedio vojnu biografiju generala Andrića sa sabranim delima Dostojevskog”, konstatovala je prošlog mjeseca Jovana Kolarić iz beogradskog Fonda za humanitarno pravo (FHP) prilikom predstavljanja dosjea istraživačice Katarine Marune posvećenog antagonisti ove priče. Tada se na sjednici njegovom imenovanju “i uopšte ovakvom govoru o Svetozaru Andriću usprotivila nekolicina odbornika iz redova opozicionih stranaka”.

Januara 2006. pred Vijećem za ratne zločine Okružnog suda u Beogradu, na suđenju za ratne zločine počinjene u Zvorniku, “Sudu je predočeno nekoliko naređenja nekadašnjeg komandanta Birčanske brigade Svetozara Andrića. Jedno od naređenja ticalo se iseljavanja nesrpskog stanovništva sa teritorije regije Birač, dok se drugo naređenje ticalo osnivanja logora Sušica”, obrazložila je Kolarićeva. Nekoliko dana po objelodanjivanju dokumenata FHP je “uputio zahtev Tužilaštvu za ratne zločine za pokretanje istrage protiv Svetozara Andrića”. Ustanova nikada nije odgovorila na ovaj akt.

Godine 2018. pomenuta organizacija civilnog društva podnijela je krivičnu prijavu Tužilaštvu za ratne zločine protiv bivšeg zapovjednika srpske vojske u Bosni i Hercegovini. Za zlodjela u Vlasenici i Zvorniku tokom 1992. i 1993. Kao i za zločine počinjene u Srebrenici 1995. Početkom prošle godine u odgovoru na upit FHP-a u kojoj se fazi nalazi predmet, te da li Tužiteljstvo postupa po kaznenoj prijavi, ista je institucija kazala da se predmet nalazi u fazi istrage. No, bez preciziranja koje su procesne radnje poduzete.

“Predstavljamo dosje u kojem su objedinjeni svi oni dokazi koje smo već predstavili kroz krivičnu prijavu zahtevajući da Svetozar Andrić bude​ procesuiran”, naglašava Jovana Kolarić. U ovom su dosjeu prezentirani “svi dokazi koji ukazuju na zločine počinjene u zoni odgovornosti jedinica kojima je komandovao Svetozar Andrić”.

Novembra iste godine je formiran Drinski korpus. Šekovićko je čedo bilo nukleus njegovom osnutku. Nakon što se više bataljona iz Birčanske transformisalo u brigade, od januara 1993. u zoni odgovornosti Svetozara Andrića ostaju Kalesija i Šekovići. Kao i dijelovi Kladnja.

“U skladu sa Uputstvom SDS-a o organizovanju i delovanju organa srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, u birčanskoj regiji su formirane skupštine srpskog naroda na opštinskom nivou”, podsjeća organizacija koja je za vrijeme ratova na prostoru Jugoslavije ustala protiv srbijanskog režima. Novembra 1991. u Skupštini općine Šekovići ustanovljena je “Srpska autonomna oblast Birač (SAO Birač), koju su činile opštine Šekovići i Vlasenica, kao i delovi opština Zvornik, Kladanj, Bratunac, Srebrenica, Živinice i Kalesija”. Odluke koje je donosio izvršni organ ove paradržavne organizacije, komandant Šekovićke brigade je u potpunosti izvršavao.

Od sredine maja 1992, pod komandom Svetozara Andrića, pripadnici brigade su učestvovali u oružanim napadima. Rezultiralo je to hiljadama protjeranih i ubijenih. Zatvaranjem Bošnjaka u logore. Do kraja septembra, u združenim djelovanjima sa drugim policijskim i vojnim postrojbama, zauzeli su 70% birčanske regije.

Od maja 1992. Četvrti pješadijski bataljon Vlasenica Birčanske brigade, Vod specijalne policije pod komandom Miroslava Miće Kraljevića i pripadnici Stanice javne bezbjednosti (SJB) Vlasenica odigrali su ključnu ulogu u zauzimanju tog mjesta. Izvodili su oružane napade prema bošnjačkim naseljima.

Vojnici Andrićeve brigade i SJB Vlasenica putem razglasa pozivali su stanovnike na predaju oružja. “Ubrzo nakon razoružavanja stanovništva”, navodi FHP – “pešadija je upadala u sela u pratnji oklopnih vozila, pretresali su kuće, te razdvajali muškarce od žena i dece”. Imovinu su spaljivali. Civile su odvodili u zatočeničke objekte. Ili su ih protjerivali ka teritoriji pod kontrolom Armije RBiH.

Na teritoriji Kalesije bio je smješten Prvi pješadijski bataljon Osmaci Birčanske brigade. Pod komandom Vlastimira Bećarevića, kome je Svetozar Andrić 26. maja 1992. izdao naredbu da se bošnjačke žene i djeca isele u Gračanicu i Kalesiju. Zapovjedio je i pritvaranje muškaraca. Samo dan poslije naredio je granatiranje mjesta Like i Šeher. Vojnici su seljane prisilili na odlazak. Razdvojili su žene i djecu od muškaraca. Starije osobe, žene i djecu ukrcali su u kamione. Protjerali su ih ka dijelu općine koja se nalazila pod kontrolom vlade u Sarajevu.

Muškarce koje su zarobili u pomenutim naseljima, zatvorili su u više centara. U mjestima Osmaci i Papraća. Poslije su ih prebacili u salu vlaseničke srednje škole. Naposljetku, u logor Sušica. Nisu to bila jedina sela koja su pala po naređenju komandanta Šekovićke brigade. Bulatovci, Caparde, Drvenice, Gojčin, Hajvazi, Hemlijaši, Jelovo Brdo, Kusonje, Mahala, Memići, Odžaci i Staro Selo doživjeli su sličnu sudbinu.

Do juna 1992. u zoni odgovornosti Šekovićke brigade nalazio se i Zvornik. Na tom su području bili raspoređeni Šesti pješadijski, te oklopni bataljon pomenute vojske. Kao i postrojba Teritorijalne odbrane Zvornik. Iako potonja nije bila u sastavu brigade, to nije spriječilo Andrića da izdaje naređenja. Dvadeset osmog maja naredio im je organizovanje iseljavanja bošnjačkog stanovništva.

“Nakon ove naredbe srpske snage su intenzivirale zatvaranje i proterivanje”, ocjenjuje se u dosjeu istraživačice FHP-a Katarine Marune. Isto je nastavljeno i docnije. Nakon što je grad Hasana Kaimije izašao iz zone odgovornosti Šekovićke brigade. “Iz Diviča, Kostijereva, Klise i Kozluka proterano je oko 7.000 žena, dece i starijih osoba”, ustvrđuje srbijanska organizacija. Muškarci su bili zatvarani u zatočeničke objekte, “gde su ih pripadnici policijskih, vojnih i paravojnih jedinica zlostavljali, maltretirali, sakatili, izgladnjivali, a mnoge su i ubili”.

Pripadnici Birčanske brigade i policije osnovali su i nekoliko zatočeničkih objekata. Veliki broj privremenog karaktera. Civili su na tim mjestima boravili u nehumanim uslovima. Svakodnevno su zlostavljani. Djevojčice i žene su silovane. Veliki broj je preminuo od posljedica premlaćivanja.

Svetozar Andrić je 31. maja 1992. naredio osnivanje Sušice. Prve zatočenike, žene, djecu i starija lica, u objekat su doveli pripadnici vojske i policije. U narednom razdoblju dovođeni su ljudi iz Kalesije, Rogatice i Šekovića, kao i zatvorenici iz Vlasenice. Prvih dana u logoru, čiji je najpoznatiji upravitelj bio Dragan Nikolić, zvani Jenki, nalazilo se više od hiljadu Bošnjaka. U prosjeku, svakodnevno je bilo 100-150 logoraša. Stražari su bili vojnici Birčanske brigade i SJB Vlasenica. Među njima Goran Tešić, zvani Goce, Ljubiša Vuković, Luka Majstorović, Ljubinko Đurić, Milan Nikolić, Nedeljko Golijan i Siniša Orašanin. Od kraja juna zatvorenici su postepeno u skupinama prebacivani u logor Batković. Žene, djeca i starije osobe su premještani na teritoriju pod kontrolom sarajevske vlade.

“Pripadnici vojske i policije RS-a su 30. septembra 1992. godine iz logora Sušica izveli preostale zatočenike iz hangara, a potom ih u grupama odvozili i streljali u okolini Vlasenice”, nalazi su fondacije koju je osnovala Nataša Kandić. Tada je ubijeno između 140 i 150 muškaraca. “Krizni štab Vlasenice je odmah nakon saznanja o ovom zločinu naredio da se unište svi tragovi postojanja logora Sušica.” Za četiri mjeseca kroz vlaseničko mučilište prošlo je između 2.000 i 2.500 civila.

Logor u Pelemišu formiran je u zoni odgovornosti Samostalne čete Pelemiši Drugog pješadijskog bataljona Šekovići Birčanske brigade. Pod komandom Milorada Pelemiša. Djevojčice i žene su na ovom mjestu bile silovane, “a dosta zatočenika čija su se imena nalazila na spisku za razmenu je ubijeno ili se do danas nalazi u evidenciji nestalih osoba”, tvrdi beogradski FHP. U logoru je bilo zatvoreno oko 45 muškaraca, žena i maloljetnika. Više od desetoro djece je “ubijeno neutvrđenog datuma i pod nerazjašnjenim okolnostima”.

U Srebrenici

Šekovićka brigada je učestvovala i u Srebrenici. Trinaestog jula 1995. došlo je do promjene u rukovodstvu Drinskog korpusa. “Dotadašnji načelnik štaba generalmajor Radislav Krstić postao je komandant, dok je pukovnik Svetozar Andrić imenovan za načelnika štaba i zamenika komandanta Drinskog korpusa”, konstatuje organizacija za zaštitu ljudskih prava.

Jedinice Drinskog korpusa kojima su šefovali Krstić i Andrić bile su sudionici u pokoljima žrtava genocida. Muškaraca i dječaka. Korpusni resursi su korišćeni u zatrpavanju posmrtnih ostataka ubijenih u primarne, potom i u sekundarne masovne grobnice tokom septembra i oktobra iste godine.

I dok FHP desetljećima objavljuje izvještaje, sve vrijeme ukazujući na ratne zločine devedesetih, Srbija, kao i druge zemlje u regionu, relevantne podatke ignoriše. Nekoliko dana po objavljivanju dosjea bivši komandant Šekovićke brigade zborio je u Beogradu na promociji knjige o Specijalnoj brigadi policije MUP-a Republike Srpske koja tematizuje prije svega Drugi odred Šekovići. Jednog od učesnika srebreničkog genocida. Događaju su, između ostalih, prisustvovale srbijanska ministrica zdravlja Danica Grujičić i pomoćnica ministra za boračka pitanja Sanja Lakić.

Izvor: oslobodjenje.ba