JNA (ni)je odgovorna za zločin u Lovasu

Apelacioni sud u Beogradu doneo je, u ponovljenom postupku, presudu za ratni zločin izvršen tokom oktobra meseca 1991. godine u Lovasu (Hrvatska) tako što je preinačio presudu Višeg suda u Beogradu, na način da je optužene Željka Krnjajića i Milana Devčića oslobodio od optužbi, a svim ostalim osuđenim smanjio kazne zatvora, osudivši Sašu Stojanovića na kaznu zatvora u trajanju od šest godina, Darka Perića i Radovana Vlajkovića na kazne zatvora od po četiri godine, a Radisava Josipovića, Jovana Dimitrijevića i Zorana Kosijera na kazne zatvora u trajanju od po tri godine. FHP smatra da nije bilo mesta oslobađanju od optužbe Krnjajića i Devčića, te da su izrečene kazne preniske u odnosu na težinu zločina koji je počinjen. Nije bilo osnova da se petorici osuđenih kazne ublaže ispod zakonskog minimuma, imajući u vidu da su osuđeni za učešće u zločinu u kojem je, na minskom polju, smrtno stradalo 19, a ranjeno 12 civila.

Ovaj postupak je jedan od najsloženijih i najobimnijih postupaka za ratne zločine koji se vodio pred domaćim pravosuđem jer je obuhvatao veliki broj optuženih koji su pripadali različitim oružanim formacijama, više različitih događaja, veliki broj žrtava, od kojih 69 smrtno stradalih i blizu 200 svedoka. Nakon 12 godina suđenja postupak je pravosnažno okončan na način da je uloga JNA, koja je bila najodgovornija za stradanje civila u Lovasu, svedena na minimum, a svi njeni pripadnici osuđeni na kazne zatvora ispod zakonskog minimuma.

Tok sudskog postupka

Optužnica

Prvobitnom optužnicom, iz 2007. godine, 14 optuženih TRZ je teretilo da su, kao pripadnici različitih formacija (JNA, dobrovoljačka grupa „Dušan Silni“, te predstavnici novouspostavljene lokalne vlasti), tokom oktobra i novembra meseca 1991. godine, na području i u mestu Lovas izvršili napad na civilno stanovništvo, prema njemu nečovečno postupali, mučili civile, telesno ih povređivali i ubijali, što je imalo za posledicu da je smrtno stradalo ukupno 69, dok je 12 civila ranjeno.

Ovom optužnicom su bili optuženi: Ljuban Devetak, Milan Devčić i Milan Radojčić kao pripadnici samostalno uspostavljene lokane civilno-vojne vlasti; Željko Krnjajić kao komandir Stanice milicije (SM) Tovarnik; Miodrag Dimitrijević, Darko Perić, Radovan Vlajković i Radisav Josipović kao pripadnici Teritorijalne odbrane (TO) Valjevo, čije su jedinice prepotčinjavanjem ušle u sastav Druge proleterske gardijske mehanizovane brigade (2. pgmbr) JNA, a Petronije Stevanović, Aleksandar Nikolajidis, Dragan Bačić, Zoran Kosijer, Jovan Dimitrijević i Saša Stojanović kao pripadnici dobrovoljačke grupe „Dušan Silni”.

Prvostepena presuda

Viši sud u Beogradu doneo je 26. juna 2012. godine presudu kojom je sve optužene oglasio krivim za zločine počinjene u Lovasu i osudio ih na kazne zatvora u rasponu od četiri do dvadeset godina, utvrdivši njihovu odgovornost za smrt 40 i ranjavanje 11 civila.

Ukidanje prvostepene presude

Apelacioni sud u Beogradu doneo je 9. decembra 2013. godine rešenje kojim je ukinuo presudu Višeg suda i predmet vratio na ponovno suđenje.

Ponovljeni postupak

Ponovljeno suđenje počelo je 4. marta 2014. godine, tokom kojeg su promenjena dva predsednika veća. Krivični postupak je obustavljen u odnosu na optužene Ljubana Devetaka, Milana Radojčića, Petronija Stevanovića, Dragana Bačića i Aleksandra Nikolajidisa, koji su u međuvremenu preminuli, dok je u odnosu na optuženog Miodraga Dimitrijevića postupak razdvojen, zbog njegove procesne nesposobnosti, što je dovelo do toga da je TRZ moralo da izmeni optužnicu, čime je broj smrtno stradalih žrtava sa prvobitnih 69 smanjen na 28.

Prvostepena presuda u ponovljenom postupku

Viši sud u Beogradu doneo je 20. juna 2019. godine, u ponovljenom postupku, presudu kojom je osmoricu optuženih oglasio krivim i osudio ih na kazne zatvora i to: Milana Devčića na osam, Sašu Stojanovića na sedam, Zorana Kosijera, Željka Krnjajića i Jovana Dimitrijevića na kazne zatvora u trajanju od po šest godina, Darka Perića i Radovana Vlajkovića na kazne zatvora od po pet godna, a Radisava Josipovića na kaznu zatvora u trajanju od četiri godine.

Nalaz FHP-a

Minimiziranje uloge JNA u zločinu od strane TRZ i Apelacionog suda

Od početka ovog postupka, odnosno još u fazi istrage, postojali su brojni i nepobitni dokazi koji ukazuju na odgovornost komandanta Druge proleterske gardijske mehanizovane brigade JNA, (2. pgmbr. JNA), pukovnika Dušana Lončara, koji je izdao naredbu za napad na Lovas, u kojoj je, između ostalog naređeno, da se Lovas “očisti od neprijateljski nastojenog stanovništva”. U Lovasu su, u danu napada, ubijena 22 civila. Međutim, TRZ do danas nije procesuiralo ni Dušana Lončara, niti bilo kog od pripadnika JNA u lancu komandovanja. Protiv Lončara je FHP, je povodom ovog događaja, još 2016. godine TRZ-u podneo krivičnu prijavu, po kojoj do danas nije postupljeno iako je FHP uputio više zahteva za postupnje po ovoj prijavi i dostavio sve raspoložive dokaze.

Željka Krnjajića, koji je prvostepenom presudom u ponovljenom postupku bio osuđen zbog toga što je tokom napada na Lovas, koji se odvijao po naređenju komandanta, 2. pgmbr. JNA, komandujući oružanom grupom koja je bila u sastavu te brigade, naredio da se izvrši napad na civilno stanovništvo, a tokom napada i lično primenjivao mere zastrašivanja civila hrvatske nacionalnosti, Apelacioni sud je oslobodio od optužbe. Apelacioni sud je time uklonio svaku vezu između naređenja komandanta 2. pmgbr JNA u kojem je naređeno da Lovas “treba očistiti od neprijateljski nastojenog stanovništva” i stradanja civila tokom napada. Isto tako, Apelacioni sud je takođe utvrdio da nema dokaza ni da je Krnjajić primenjivao mere zastrašivnja nad civilima iako su o tome svi oštećeni, koji su ispitani tokom postupka, detaljno svedočili. Na ovaj način, drugostepeni sud je uklonio svaku vezu između JNA i zločina koji je počinjen u Lovasu, odnosno da je zločin u Lovasu unapred isplaniran od strane JNA i da je za to postojalo pismeno naređenje Dušana Lončara.

Osuđenima, među kojima su pripadnici JNA Darko Perić, Radovan Vlajković i Radisav Josipović, kao i pripadnici dobrovoljačkog odreda “Dušan Silni” Zoran Kosijer i Jovan Dimitrijević, odlukom Apelacionog suda, izrečene su kazne zatvora ispod zakonskog minimuma. Iz saopštenja koje je dostupno na sajtu Apelacionog suda nije jasno koje je to okolnosti sud cenio da bi optuženima ublažio kazne zatvora ispod zakonskog minimuma. Ovo naročito ako se ima u vidu da su osuđeni za stradanje 19 i ranjavanje 12 civila.

Kaznama zatvora ispod zakonskog minimuma za zločin u kome je stradao veći broj žrtva obesmišljavaju se postupci za ratne zločine, a porodice žrtava opravdano gube poverenje u pravosuđe Srbije. Isto tako, nastavlja se praksa zaštite visokorangiranih pripadnika JNA od procesuiranja za zločine koje su naredili odnosno za zločine koji su izvšeni od strane pripadnika kojima su bili nadređeni.