Kampanja za osnivanje REKOM pod okriljem Berlinskog procesa

Za samo nekoliko dana, u maju 2017. godine, 50.000 građana Sarajava, Banja Luke, Prištine, Zagreba, Beograda, Niša, Preševa, Novog Sada, Zrenjanina, Subotice i Novog Pazara, potpisalo je peticiju za dogovor lidera postjugoslovenskih zemalja u okviru Berlinskog procesa o osnivanju REKOM. Cilj kampanje je bio upoznavanje građana sa obavezama političara u regionu koje proističu iz deklaracija predsedavajućih samita u Berlinu (2014), Beču (2015) i Parizu (2015), a odnose se na „konkretne korake političkih lidera zapadnog Balkana prema trajnom pomirenju u regiji.“

Građani Prištine su odlučno dali prednost regionalnom mehanizmu za otkrivanje i kazivanje istine u odnosu na Kosovsku komisiju za istinu i pomirenje, čije je osnivanje inicirao predsednik Kosova Hashim Taçi.

Građani Banja Luke su ignorisali pozive nekih lokalnih udruženja, koje finansira Vlada Republike Srpske, da ne potpisiju peticiju „protiv Srba“, i dali ogromno poverenje REKOM-u, čije osnivanje traži civilno društvo svih zemalja s područja nekadašnje SFRJ.

Podršku građana Sarajeva je neupitna. „Da znamo sve žrtve po imenu, da čujemo njihov glas u celom regionu“, je njihov motiv da daju potpis.

U toku izborne kampanje, građani Zagreba su pokazali da Hrvatska, i kao članica EU, ima političku i istorijsku obavezu da učestvuje u procesu javnog priznanja svih žrtava u ratovima devedesetih na području nekadašnje SFRJ.

Građani Preševa su prvi put učestvovali u regionalnoj kampanji za žrtve. Regionalni pristup je i za njih garantija za javno priznanje svih žrtava (i njihovih).

U Beogradu, Novom Sadu, Zrenjaninu, Subotici i Nišu kampanja je potvrdila da REKOM uživa jaku podršku običnih ljudi. Za njih je REKOM obaveza država i njihovih aktuelnih lidera.

Činjenice

Koalicija za REKOM okuplja 2.050 organizacija civilnog društva i pojedinaca – umetnika, članova akademske zajednice, pisaca, pravnika i novinara iz svih postjugoslovenskih zemalja.

U periodu 2007–2011. godine Koalicija je sprovela konsultativni proces u kojem je učestvovalo oko 8.000 građana iz različitih grupa civilnog društva okupljenih oko ideje o regionalnom suočavanju s prošlošću. Rezultat debate je bio Predlog Statuta REKOM-a sa ciljevima, zadacima i osnovnim aktivnostima buduće međudržavne komisije. U maju 2011. godine Koalicija je organizovala četvorodnevnu kampanju za osnivanje REKOM-a, tokom koje je 550.000 građana iz svih postjugoslovenskih zemalja potpisalo peticiju za osnivanje REKOM-a. U maju 2013. godine, predsednici / Predsedništvo BiH imenovali su lične izaslanike za REKOM, koji su narednih godinu i po dana analizirali predložen Statut, i 28. oktobra 2014. godine Koaliciji predali Izmene Statuta REKOM-a. Koalicija je na Skupštini, održanoj 14. novembra 2014. godine, podržala taj osnivački dokument bez ijedne primedbe, ocenjujući da su stvoreni formalni uslovi za osnivanje međudržavne komisije.

U cilju pomoći REKOM-u da sačini registar civila i vojnika koji su izgubili život/nestali u vezi sa ratom i svih mesta zatočenja, kako je predviđeno mandatom REKOM-a, Koalicija je do kraja 2016. godine prikupila preko 17.000 izjava svedoka i članova porodica žrtava, 12.000 fotografija žrtava i više od 30.000 dokumenata koji se odnose na okolnosti i kontekst u kojem su žrtve izgubile život/nestale. Na temelju tih izvora utvrđen je identitet i okolnosti smrti oko 23.000 civila i vojnika, od ukupno 130.000 žrtava, koliko ih je ukupno stradalo u ratovima 1991–2001. godine.

Koalicija je do kraja 2016. godine dokumentovala 630 mesta zatočenja u ratu u BiH od ukupno 1.500, u kojima je bilo zatočeno preko 170.000 ljudi, više civila nego vojnika.

Haški tribunal je utvrdio identitet i okolnosti smrti najmanje 18.000 žrtava ratnih zločina.

U razgovorima sa aktivistima kampanje za potpisivanje peticije (maj 2017), građani su delili stav da države, preko REKOM-a, treba da organizuju popis ratnih žrtava i prikupe dokaze o okolnostima smrti/nestanka 130.000 žrtava.

Građani postjugoslovenskih zemalja očekuju da njihovi lideri podrže uključivanje inicijative za osnivanje „REKOM – Regionalne komisije za utvrđivanje činjenica o ratnim zločinima i drugim teškim kršenjima ljudskih prava na području nekadašnje Jugoslavije“ u agendu predstojeće konferencije o zapadnom Balkanu, u Trstu, 12.07.2017. godine, i da preduzmu konkretne korake kako bi postigli i potpisali zvanični sporazum o osnivanju REKOM-a na sledećoj konferenciji, planiranoj 2018. godine.

Koalicija za REKOM, 09.06. 2017.