Deportacije, egzekucije, masakr

Uspaničeno stanovništvo enklave, uglavnom žene, deca i stariji, 11. jula traže zaštitu u bazi Holandskog bataljona u Potočarima.

Oko 15.000 muškaraca, vojnika i civila, okuplja se u selima Šušnjari i Jaglići, gde formiraju kolonu u nameri da se probiju do Tuzle. Ratko Mladić trijumfalno ulazi u sablasno praznu Srebrenicu i pred kamerama najavljuje “osvetu Turcima”. Ovako počinje hronologija sedam julskih dana 1995. narativa “Srebrenica: Genocid u osam činova”, koji su juče predstavili Fond za humanitarno pravo i Agencija SENSE.

Oko podneva 12. jula u Potočare stižu prvi autobusi i kamioni za transport izbeglica na teritoriju pod kontrolom Armije BiH. U vozila, međutim, mogu da uđu samo žene, deca i starci, dok se muškarci vojnog uzrasta odvode u tzv. “Bijelu kuću” preko puta baze UN. Pripadnici UNPROFOR prate prvi konvoj sa izbeglicama, ali im srpske snage oduzimaju vozila, oružje i opremu. Komanda Holandskog bataljona odustaje od daljeg praćenja konvoja.

Sledećeg dana, 13. jula, nastavlja se deportacija žena i dece iz Potočara bez pratnje UN. Srpske snage organizuju zasede i pozivaju ljude iz kolone na predaju. Oni koji su se predali ili su zarobljeni okupljaju se na livadi kod sela Sandići i na fudbalskom igralištu u Novoj Kasabi. Šesnaest muškaraca iz kolone, zarobljenih u području Konjević polja, streljano je na obali reke Jadar. Oko 1.000 zarobljenika sa livade u Sandićima i drugih mesta prebačeno je u sladište u Kravici, gde u poslepodnevnim satima počinje masakr, koji se nastavlja do jutra. Oko 4.000 zarobljenika prebačeno je u Bratunac. Do jutra je u školi, hangaru, igralištu i autobusima ubijeno više desetina zarobljenika.

Nakon noći provedene u zatočeničkim objektima u Bratuncu i autobusima parkiranim u centru grada, hiljade zatočenika prebacuje se 14. jula na područje opštine Zvornik. Oko 1.000 zarobljenika, privremeno zatočenih u školi u Orahovcu, pogubljeno je na obližnjoj livadi pored željezničke pruge. Približno 1.000 zarobljenika, zatvorenih u osnovnoj školi u Petkovcima je strijeljano na brani obližnjeg akumulacionog jezera.

Najmanje 500 zarobljenika privremeno zatočenih u osnovnoj školi u Ročeviću izvedeno je 15. Jula na gubilište u šljunkari Kozluk. Niko nije preživio streljanje. Od 10h do otprilike 16h (16. jula) između 1.000 i 1.200 zarobljenika je iz osnovne škole u selu Pilica prebačeno u grupama na Vojnu ekonomiju Branjevo i tu pogubljeno. U Domu kulture u centru sela Pilica zatvoreno je i pogubljeno najmanje 500 zarobljenika. Niko nije preživio masakr. Nakon 16. jula, nepoznatog datuma, u blizini mesta Trnovo južno od Sarajeva pripadnici jedinice “Škorpioni” su krajem jula 1995. pogubili šest muslimanskih mladića i dečaka, dovezenih iz područja Srebrenice.

Hronologija zbivanja rekonstruisana je na osnovu iskaza svedoka, dokumenata i drugih dokaza izvedenih pred Haškim tribunalom. Narativ, nakon hronologije, nudi oko 250 ključnih dokumenata o tih “osam činova” – istrazi, ekshumacijama, preživelim, priznanjima, nevoljnim svedocima, nemoćnim očevicima, trajnim posledicama i sudskom epilogu.

Mirko Klarin, autor narativa i direktor Agencije SENSE, rekao je da su prikupljeni video-snimci, fotografije, svedočenja, dokumenti, poput naređenja generala Mladića da se stalnim akcijama život u Srebrenici učini nesnošljivim.