Odbijen zahtev za obeštećenje porodica otetih iz Sjeverina

Prvi opštinski sud u Beogradu presudom od 2. aprila 2009. godine  odbio je tužbu za nadoknadu štete koju je Fond za humanitarno pravo (FHP) podneo protiv Rebublike Srbije u ime 25 članova porodica otetih meštana Sjeverina.

Bošnjaci Mehmed Šebo, Zafer Hadžić, Medo Hadžić, Medredin Hodžić, Ramiz Begović, Derviš Softić, Mithat Softić, Mujo Alihodžić, Alija Mandal, Sead Pecikoza, Mustafa Bajramović, Hajrudin Sajtarević, Esad Džihić, Ramahudin Ćatović, Idriz Gibović i Mevlida Koldžić bili su državljani tadašnje SRJ koji su živeli u selu Sjeverin u opštini Priboj. Kritičnog dana, 22. oktobra 1992. godine, krenuli su svakodnevnim poslom u Priboj, redovnom autobuskom linijom (Rudo-Priboj). Ovaj regionalni put kod sela Mioče prolazi preko teritorije Bosne i Hercegovine [BiH].

U Mioču, pripadnici formacije Osvetnici, na čelu sa Milanom Lukićem iz Višegrada, zaustavili su autobus kojim su putovali meštani Sjeverina. Nakon legitimisanja, iz autobusa su izveli samo Bošnjake, 16 njih. Kamionom su ih prevezli u Višegrad u hotel Vilina Vlas gde su ih prvo brutalno zlostavljali, a potom odveli na obalu reke Drine i ih sve streljali. Tela ubijenih do danas nisu pronađena.

Za ovaj zločin, Okružni sud u Beogradu osudio je na po 20 godina zatvora Milana Lukića i Olivera Krsmanovića (obojica u odsustvu), Dragutina Dragićevića i Đorđa Ševića na 15 godina. Presudom Okružnog suda u Beogradu, koju je potvrdio Vrhovni sud Srbije, osuđeni su označeni kao pripadnici paravojne formacije Osvetnici. Međutim, brojni materijalni dokazi i iskazi svedoka nedvosmisleno ukazuju da je ova formacija delovala u okviru Višegradske brigade Vojske Republike Srpske. Primera radi, na suđenju su pokazane potvrde o zaduženju naoružanja koje je komanda Višegradske brigade izdala Milanu Lukiću.

FHP i porodice otetih su u tužbi,podnetoj 26. juna 2007. godine tražili od države da obešteti porodice otetih meštana Sjeverina jer je zbog opštepoznate situacije i međuetničkog sukoba u BiH, država bila u obavezi ili da zabrani saobraćanje ove autobuske linije, ili pruži sigurnost građanima koji su morali svakodnevno da putuju preko teritorije na kojoj su njihovi životi ugroženi zbog etničke pripadnosti. Sud je odbio ove navode tužbe prihvatajući neosnovanu argumentaciju zastupnika države [Republičko javno pravobranilaštvo], da Ministarstvo unutrašnjih poslova [MUP] prema važećem zakonima nije bio obavezan da ukine autobusku liniju ili da pruži zaštitu građanima SRJ koji su svakodnevno putovali kroz opasno područje. FHP podseća da je prema tada važećim propisima, MUP imao generalnu obavezu da štiti građane kao i pravo da ograniči kretanje građana ukoliko su ljudski životi ugroženi. Nikada se ni u jednom zakonu ne predviđaju sve konkretne situacije njegove primene te je zbog toga generalna obaveza pružanja zaštite morala biti dovoljna da MUP nešto preduzme. FHP je sudu priložio i krivičnu presudu iz krivičnog postupka za zločin nad otetim Sjeverincima iz koje se vidi da je taj sud utvrdio u kakvom nebezbednom okruženju su živeli Bošnjaci iz Sjeverina: „…prisustvo ovako naoružanih lica na teritoriji Srbije koja su se jednostavno kretala u pograničnoj zoni i zalazili na teritoriju Srbije i da je njihovo prisustvo izazivalo strah kod građana pograničnih mesta, pre svega građana muslimanske nacionalnosti, o čemu su govorili svedoci koji su saslušani u toku postupka, a koji su opisali svoja osećanja prilikom putovanja i prolaska kroz ovu graničnu teritoriju u zoni ratnih dejstava.“

Zločin u Sjeverinu nije bio jedini niti prvi zločin u tom kraju države – prethodilo mu je nekoliko ozbiljnih incidenata.

Usred dana u centru Sjeverina, 26. avgusta 1992. godine, dogodilo se hladnokrvno ubistvo Bošnjaka Rama Berba. Njega je neidentifikovani vojnik pred nekoliko očevidaca ubio ispalivši mu metak u čelo nakon što mu je Ramo Berbo pokazao ličnu kartu iz koje se moglo videti da je Ramo Bošnjak.

Dalje, dan pred otmicu 16 Sjeverinaca, 21. oktobra, nekoliko nepoznatih lica su kidnapovali Sabahudina Ćatovića ispred njegove kuće u Sjeverinu. Od tada mu se gubi svaki trag.

Policija je bila obaveštena o ovim događajima i nema sumnje da je morala preduzeti mere kojim bi se građani Sjeverina zaštitili, a u skladu sa svojom obavezom da štiti sve građane.

Takođe, FHP i porodice otetih tvrdili su u tužbi da državne institucije, pre svega Ministarstvo odbrane i MUP, snose veliku odgovornost za zločin nad njihovim najbližim. Ovi državni organi su od početka oružanog sukoba u BiH snabdevali oružjem i finansirali Vojsku Republike Srpske. FHP je s tim u vezi sudu predočio iskaze svedoka Dobrile Gajić Glišić, B – 24 i B – 179 sa suđenja Slobodanu Miloševiću pred Haškim tribunalom, koji su detaljno govorili o obimu i načinu na koji je tadašnja SRJ finansijski i vojno pomagala Vojsku Republike Srpske. Predočena je i žalba Slobodana Miloševića na rešenje o sprovođenju istrage u predmetu vođenom pred Okružnim sudom u Beogradu u kojoj se kaže: “Što se tiče sredstava trošenih za oružje, municiju i ostale potrebe Vojske Republike Srpske i Republike Srpske Krajine, ti se izdaci nisu mogli iz razloga državnih interesa, kao državna tajna prikazivati u Zakonu o budžetu, koji je javni dokument…, kao što se nije objavljivalo ni sve što je išlo za Vojsku Republike Srpske“. Sud tokom glavne rasprave uopšte nije uzeo u obzir ove dokaze i u presudi naveo da se suprotna strana protivila izvođenju ovih dokaza, te da je zbog toga bilo neophodno da FHP predloži saslušanje ovih svedoka.

FHP ističe da su porodice otetih Sjeverinaca već 17 godina same, bez podrške državnih institucija u borbi za otkrivanje istine o njihovim najbližim. Iako se radi o građanima Srbije, porodice nikada nisu dobile nikakvu materijalnu pomoć od strane države. Štaviše, prema sadašnjem zakonima koji propisuju materijalnu pomoć države porodicama civilnih žrtava rata, porodice otetih Sjeverinaca uskraćene su za bilo koji vid materijalne pomoći jer država njihove otete članove porodica ne smatra žrtvama. Precizno, prema zakonskoj definiciji žrtva je „lice kod koga nastupi telesno oštećenje od najmanje 50% usled rane, povrede ili ozlede koje su ostavile vidne tragove, zadobijene zlostavljanjem ili lišenjem slobode od strane neprijatelja za vreme rata, izvođenja ratnih operacija, od zaostalog ratnog materijala ili neprijateljskih diverzantskih, odnosno terorističkih akcija“.

FHP poziva institucije Republike Srbije da preduzmu neophodne zakonske izmene ili na drugi način počnu da brinu i materijalno pomažu porodice otetih meštana Sjeverina i na taj način ih tretiraju jednako kao i druge građane Republike Srbije koji su u ratnim sukobima izgubili bliske članove porodice.

Kontakt osoba:

Jelena Grujic

Media coordinator

Tel/Fax: + 381 11 3444 313

E-mail: press@hlc-rdc.org