Suditi nekažnjeno: Uloga tužilaca i sudija u montiranim procesima protiv kosovskih Albanaca 1998–2000. godine

Krajem 1996. godine i početkom 1997. godine okružna javna tužilaštva sa teritorije Kosova počela su u velikom broju da podižu optužnice protiv kosovskih Albanaca zbog krivičnih dela iz člana 125 KZJ (terorizam) i člana 136 st. 1 ili 2 KZJ (udruživanje radi neprijateljske delatnosti). Sudski postupci po ovim optužnicama vođeni su pred okružnim sudovima na Kosovu tokom 1998. i 1999. godine, odnosno do potpisivanja Kumanovskog sporazuma 9. juna 1999. godine, kada su vojska i policija počele povlačenje sa teritorije Kosova.

Sa povlačenjem vojnih i policijskih snaga, na teritoriju Srbije prebačeni su i svi zatvorenici koji su se nalazili u zatvorima na Kosovu. Premeštanje zatvorenika pratilo je i premeštanje ovih sudskih predmeta po sudovima u Srbiji.

U krivičnim predmetima koji su premešteni sa Kosova postupale su sudije sa Kosova, ali i sudije iz Srbije koje su prethodno bile upućene na ispomoć sudijama na Kosovu.

Pred okružnim sudovima Srbije u periodu od 1998. do 2000. godine vođen je ogroman broj političkih suđenja protiv kosovskih Albanaca. Postupci vođeni protiv kosovskih Albanaca epilog su dobili donošenjem Zakona o amnestiji 2001. godine. Amnestija je obuhvatila oslobođenje od krivičnog gonjenja, oslobođenje od izvršenja kazne i brisanje osude. Krivično delo terorizma nije obuhvaćeno amnestijom iz 2001. godine, zbog čega je i danas moguće krivično gonjenje za ovo delo.

Narednim Zakonom o amnestiji iz 2002. godine, data je amnestija licima – jugoslovenskim državljanima – koja su u periodu od 1. januara 1999. godine do 31. maja 2001. godine na teritoriji opština Preševo, Medveđa i Bujanovac učinila, odnosno za koja postoji osnovana sumnja da su učinila krivično delo terorizma iz člana 125 i krivično delo udruživanja radi neprijateljske delatnosti iz člana 136, propisana Krivičnim zakonom Savezne Republike Jugoslavije. I ova amnestija obuhvatila je oslobođenje od krivičnog gonjenja i oslobođenje od izvršenja kazne.

Izveštaj detaljnije ukazuje na brojne povrede elementarnih ljudskih prava tokom krivičnih postupaka, način na koji su postupali tužioci i sudije, oglušivanje o brojne navode optuženih da su bili izloženi torturi i nečovečnom postupanju kako bi im se iznudila priznanja u prethodnom postupku, uskraćivanje prava na adekvatnu odbranu, na prevodioca, na dostavljanje prepisa presude u zakonom propisanom roku, izvođenje i ocenu dokaza u skladu sa zakonom i niz drugih povreda koje se mogu podvesti pod grubo kršenje prava na pravično suđenje, zagarantovano tada važećim domaćim i međunarodnim propisima.

Osim dokumentovanih povreda zagarantovanih prava, izveštaj pokazuje da se najveći broj sudija i tužilaca koji su postupali u ovim predmetima i danas nalazi u institucijama sistema. Neki od njih su zadržali svoje funkcije, veliki broj njih je napredovao i nalazi se na najvišim pravosudnim i tužilačkim funkcijama u Srbiji, dok su pojedini nastavili da rade u različitim državnim agencijama ili u advokaturi.

Izveštaj Suditi nekažnjeno: Uloga tužilaca i sudija u montiranim procesima protiv kosovskih Albanaca 1998–2000. godine dostupan je ovde.