Stanišiću i Simatoviću suđenje od početka u Hagu

Jovici Stanišiću i Franku Simatoviću, bivšim čelnicima Državne bezbednosti (DB) Srbije danas pred Haškim tribunalom počinje ponovljeno suđenje po optužnici za ratne zločine počinjene u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. Proces protiv njih počinje ispočetka na osnovu odluke Žalbenog veća iz 2015. godine koje je poništiloprvostepenu oslobađajuću presudu donetu 2013. godine. Stanišić i Simatović su se, zbog početka ponovljenog suđenja, vratili 30. maja u sudski pritvor u Hagu sa privremene slobode u Srbiji, na koju su bili od decembra 2015.

Ponovljeni proces Jovici Stanišiću i Franku Simatoviću, pred Rezidualnim mehanizmom (pravnom i tužilačkom institucijom – naslednikom Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, MKSJ), počinje uvodnim izlaganjem tužioca Daglasa Stringera.

Dvojica nekadašnjih čelnika DB-a Srbije optuženi su za progon na rasnoj, verskoj i političkoj osnovi, ubistva, deportacije i prisilno premeštanje hrvatskih i muslimanskih civila. Kao i za učešće u udruženom zločinačkom poduhvatu, čiji je cilj bilo trajno i nasilno uklanjanje Hrvata i muslimana s velikih delova teritorija Hrvatske i BiH, koji bi zatim bili uključeni u ujedinjenu srpsku državu. Na čelu tog zločinačkog poduhvata bio je, prema optužnici, tadašnji predsednik Srbije Slobodan Milošević – koji je tokom suđenja za zločine u Hrvatskoj i BiH preminuo u haškom pritvoru 2006.

“Jovica Stanišić i Franko Simatović – Frenki su svoju karijeru počeli u Državnoj bezbednosti i tokom vremena su došli do rukovodećih mjesta. Za vrijeme devedesetih DB je bio jedan od stubova moći Slobodana Miloševića i u velikom dijelu je na samom DB-u počivao njegov režim”, podseća Filip Švarm, dugodišnji novinar i autor dokumentarnog serijala “Jedinica” o Jedinici za specijalne operacije – Crvenim beretkama koja je, između ostalog, ratovala na prostoru bivše Jugoslavije.

“Crvene beretke su bile direktno pod upravom Državne bezbednosti. Operativni rukovodilac na terenu je svima bio Simatović. S druge strane, Državna bezbednost je zapravo kontrolirala sve srpske vlasti sa one strane reke Drine. I u Kninu i na Palama. Kroz DB je Milošević mogao da ostvari svoj kompletan uticaj i pomera ljude kao šahovske figure”, navodi Švarm.

Dirigentska palica Srbije i DB

Simatović i Stanišić su 2013. godine prvostepeno oslobođeni na osnovu zaključka sudija da osnivanje i logistička podrška specijalnim policijskim formacijama i jedinicama – ne znači i komandnu odgovornost za zločine koje su te formacije i jedinice počinile.

Nemanja Stjepanović, stručnjak nevladine organizacije Fond za humanitarno pravo, podseća da je Žalbeno veće odbacilo takvu argumentaciju – što je i dovelo do ponavljanja suđenja.

“To je proces koji je po optužnici sproveden pod dirigentskom palicom Srbije i njene Državne bezbednosti. Tako što su finansirali, obučavali, oformili i kontrolisali jedinice koje su činile zločine”, napominje Stjepanović.

On potencira da je ponovljeno suđenje Simatoviću i Stanišiću prilika da Srbija preuzme svoj deo odgovornosti za ratove na području bivše Jugoslavije.

“Ako uzmemo u obzir da se Tribunal zatvara krajem ove godine i da preostale predmete preuzima rezidualni mehanizam – na samom smo kraju a nemamo zapravo nijednu presudu na osnovu koje bismo na valjan način iščitali ulogu Srbije u ratovima u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj. Zbog toga nam sada samo ostaje ovaj predmet da se to utvrdi”, smatra Stjepanović.

Ponavljanje suđenja optuženim bivšim pripadnicima srpske tajne policije uliva nadu i da će pravda za žrtve i njihove porodice biti zadovoljena, mišljenja je novinar Filip Švarm. Međutim, dugotrajni procesi koji se pred Haškim sudom vode, inicirali su pojedine probleme.

“To više nema tu vrstu satisfakcije kada je reč o uspostavljanju normalnih odnosa u regionu već je dovelo do navijačkog sindroma, gdje svaka nacija navija za ‘svoje’ bez obzira zašto i kako su optuženi. Ali, mislim da je jako važno da svi koji su odgovorni – odgovaraju za ratne zločine. Haški tribunal je izuzetno važan jer ono što je procesuirao – u domicilnim državama ne bi procesuirao niko”, smatra Švarm.

Istovremeno, Nemanja Stjepanović smatra da bi osuđujuća presuda Simatoviću i Stanišiću istovremeno bila i potvrda veze Srbije i njenog DB-a sa različitim formacijama koje su u ime Srbije ratovale u bivšoj Jugoslaviji. Stjepanović očekuje da bi to doprinelo i kažnjavanju neposrednih počinilaca pred domaćimm pravosuđem.

“Osim suđenja ’Škorpionima“ u Beogradu mimo toga nemamo nikakve procese protiv tih počinilaca iz recimo Arkanovih jedinica, što je potpuno zapanjujuće. Da vi apsolutno nemate nijedno suđenje protiv počinilaca iz jedinica koje su u velikom broju presuda Haškog tribunala označene direktnim počiniocem najtežih zločina protiv civila od Bijeljine do istočne Slavonije i drugih mesta“, zaključuje Stjepanović.

Stanišića i Simatovića vlasti Srbije su uhapsile tokom operacije Sablja posle ubistva premijera Zorana Đinđića 12. marta 2003. – za šta je na zatvorske kazne osuđena nekolicina pripadnika nekadašnje Jedinice za specijalne operacije. Na maksimalnu – četrdesetogodišnju jedan od njenih komandanata Milorad Ulemek Legija.

Preuzeto sa portala Slobodna Evropa