Dosije: Rudnica

Do trenutka objavljivanja ovog dosijea (januar 2015), u Rudnici su ekshumirani i identifikovani posmrtni ostaci 52 osobe. DNK analizom je utvrđeno da se radi o telima kosovskih Albanaca, ubijenih tokom sukoba na Kosovu 1999. godine. Prema rečima predstavnika Komisije za nestala lica Vlade Republike Srbije, pretraga lokacije u Rudnici će biti nastavljena ukoliko nadležne institucije dođu do novih podataka.

Informacije o postojanju grobnice otkrio je jedan kosovski Albanac tokom istrage u predmetu “Drenička grupa”, koji je vođen pred Okružnim sudom u Mitrovici. Nadležne institucije pretraživale su ovu lokaciju u više navrata, počev od 2007. godine, a prvi posmrtni ostaci ekshumirani su 2013. godine.

Masovna grobnica u Rudnici se nalazi neposredno uz parcelu koju od neutvrđenog datuma, pre 1999. godine, koristi VJ. Na toj parceli je sagrađena kasarna, koja je prema podacima Ministarstva odbrane stavljena u funkciju 2002. godine, a 2006. godine predata MUP-u.

Sve osobe čija su tela pronađena u Rudnici su civili, ubijeni ili prisilno nestali u četiri odvojena zločina počinjena od strane pripadnika VJ i MUP-a tokom aprila i maja 1999. godine na području Drenice (oblasti u centralnom delu Kosova koja obuhvata opštine Srbica i Glogovac). Na osnovu analize dostupnih izvora, u dosijeu su detaljno opisana sva četiri zločina u kojima su ubijeni civili čija su tela nađena u Rudnici. U značajnoj meri su rekonstruisane dve vojno-policijske akcije u kojem su izvršena dva masovna zločina – u Rezali i Starom Čikatovu. U tim akcijama je ubijeno najmanje 68 civila, od kojih je 47 pronađeno u Rudnici. U vezi sa prisilnim nestankom, odnosno ubistvom pet civila u Donjem Zabelju i Gladnom Selu, predstavljeni su dokumenti koji ukazuju na prisustvo određenih vojnih i jedinica u tim selima u kritičnom periodu.

Tela još 10 osoba koje su ubijene u Rezali 5. aprila 1999. godine do danas nisu pronađena.

Sela u kojima su izvršeni zločini nad žrtvama čija su tela skrivana u Rudnici u kritičnom periodu nalazila su se u zoni odgovornosti 37. motorizovane brigade Vojske Jugoslavije (37. mtbr VJ). Tokom ovog perioda, pod komandom 37. mtbr VJ sprovedeno je više akcija, u kojima su učestvovale vojne ali i policijske jedinice, čiji je zadatak prema vojnim dokumentima bio „uništenje ŠTS“ [„Šiptarsko terorističkih snaga“ – prim.aut]. Ova vojna jedinica, čija je matična kasarna bila u Raškoj, u svom sastavu je imala 4.500 pripadnika i bila je opremljena pešadijskim, tenkovskim i artiljerijskim naoružanjem.

Analiza vojnih i policijskih dokumenata, izjave očevidaca i drugi izvori snažno ukazuju da su zločine u Rezali i Starom Čikatovu počinili pripadnici 37. mtbr VJ, u okviru akcija „uništenja ŠTS“. U zločinu u Rezali je pored 37. mtbr VJ dokumentovano i učešće za sada neidentifikovane policijske jedinice, dok je u Starom Čikatovu bila prisutna i jedna manja formacija 15. oklopne brigade VJ (15. okbr VJ), kao i 86. odred Posebnih jedinica policije (PJP). Očevici i preživeli zločina u Starom Čikatovu i Rezali prepoznali su vojne uniforme na pripadnicima srpskih snaga koji su učestvovali u ovim zločinima.

Na osnovu dostupnih izvora, nije moguće sa sigurnošću utvrditi koja vojna jedinica je odgovorna za prisilni nestanak četiri civila iz sela Donji Zabelj. Iz iskaza više očevidaca proizilazi da je reč o vojnoj policiji. Međutim, vojni dokumenti upućuju na prisustvo formacija 37. mtbr VJ i 15. okbr VJ u i oko Donjeg Zabelja u kritičnom periodu. Prema svedočenju očevidaca, Rrahmana Niku su ubili pripadnici VJ u Gladnom Selu. Prema dokumentima 3. Armije VJ, tog dana u Gladnom Selu i okolini bio je smešten znatan deo snaga 37. mtbr VJ.

U pogledu uklanjanja tela ubijenih i njihovog prenošenja do Rudnice, rekonstruisan je samo deo događaja i radnji predstavnika institucija tadašnje SRJ i Republike Srbije koji su vodili ka skrivanju tela u Rudnicu. Preciznije, u ovom dosijeu je identifikovana samo početna karika u lancu institucija koje su učestvovale u uklanjanju tela ubijenih civila.

Za tzv. asanaciju bojišta na području na kojem se nalaze Rezala, Staro Čikatovo, Donji Zabelj i Gladno Selo, bila je nadležna 37. mtbr VJ. Nepobitni dokazi ukazuju da je Odeljenje za asanaciju ove brigade imalo neposredna saznanja o telima ubijenih u Rezali, i da je o tome izvestilo komandu brigade. U vezi sa ostalim zločinima opisanim u ovom dosijeu, vojni dokumenti ukazuju na nadležnost 37. mtbr VJ za asanaciju u tim selima u kritičnom periodu.

Prema međunarodnom pravu i uputstvima Prištinskog korpusa iz tog perioda, asanacija je podrazumevala opsežnu proceduru identifikacije, sahranjivanja i pravljenja spiskova pronađenih tela, u saradnji sa civilnim organima vlasti. Takođe, važeći propisi nalagali su obaveštavanje vojnih istražnih organa o indicijama da su počinjeni zločini. Međutim, dostupni dokumenti i sama činjenica da su tela skrivana 15 godina na tajnoj lokaciji, nepobitno dokazuju da se sa telima žrtava iz Rezale, Starog Čikatova, Donjeg Zabelja i Gladnog Sela postupalo protivno pravilima međunarodnog prava.

Treba naglasiti da je Ministarstvo odbrane odbilo da dostavi FHP-u nekoliko dokumenata koji nisu pohranjeni u sudsku bazu MKSJ, a koji bi u velikoj meri doprineli potpunijoj rekonstrukciji događaja o kojima je u dosijeu reč. Obrazloženje Ministarstva odbrane je da bi se dostavljanjem traženih podataka između ostalog nanela šteta operativnoj i funkcionalnoj sposobnosti Vojske Srbije (VS).

Tokom analize građe za pisanje ovog dosijea identifikovan je veliki broj pojedinaca koji su u najmanju ruku „znali ili imali razloga da znaju“ da su u tim selima počinjeni zločini, kao i onih koji su naredili i vršili uklanjanje tela. Najveći broj njih su bivši pripadnici 37. mtbr VJ, uključujući njenog tadašnjeg komandanta a danas načelnika Generalštaba VS Ljubiše Dikovića. Provera njihovih saznanja, uz saslušanje svedoka i uvid u dokumente do kojih je FHP došao, kao i u one koji su FHP-u bili nedostupni a nalaze se u arhivi VS, prvi je i ključni korak u nezavisnoj i sveobuhvatnoj istrazi o odgovornosti za ubistva u Rezali, Starom Čikatovu, Donjem Zabelju i Gladnom Selu, kao i za prikrivanje tela žrtava ovih zločina tokom prethodnih 15 godina.

Dosije možete preuzeti ovde.