Zakasnela smena Miloša Perovića nedovoljna

U petak, 6. juna 2014. godine, sa mesta načelnika Jedinice za zaštitu učesnika u krivičnom postupku Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) smenjen je Miloš Perović, koji je tu funkciju obavljao od 2008. godine. Fond za humanitarno pravo (FHP) smatra da je njegova smena, iako zakasnela, značajna za reformu sistema zaštite svedoka u predmetima ratnih zločina, ali da nju moraju pratiti ozbiljne reforme Jedinice i sistema zaštite.

Jedinica je uspostavljena Zakonom o programu zaštite učesnika u krivičnom postupku 2005. godine. Kada su u pitanju predmeti ratnih zločina, njen rad je obeležen teškim povredama zakona i ugrožavanjem lica koja su bila pod zaštitom, što je rezultiralo odvraćanjem od svedočenja svedoka–insajdera spremnih da govore o ratnim zločinima. Kritike se pre svega odnose na neprofesionalnost njenih pripadnika, kao i na neadekvatan zakonski okvir koji reguliše položaj zaštićenih lica i nadzor nad radom Jedinice.

Najozbiljniji problemi tiču se postupanja Jedinice prema bivšim pripadnicima oružanih snaga, odnosno svedocima–insajderima. Više pripadnika oružanih snaga koji su bili u Programu zaštite su javno govorili o pretnjama, uvredama i psihičkom maltretiranju njih i njihovih porodica od strane pripadnika Jedinice. Jedan svedok je govorio o pretnjama i pritiscima koje mu upućuje jedan visoki zvaničnik zadužen za njegovu bezbednost. Do sada su dva zaštićena svedoka napustila program.

Pojedini svedoci su se tokom trajanja programa žalili na tretman koji primenjuju pripadnici Jedinice, međutim državni organi su se, uključujući tadašnjeg predsednika Republike Srbije Borisa Tadića i ministarku pravde Snežanu Malović, oglušili na te žalbe.

Zakonom nije uspostavljen nikakav mehanizam provere pojedinačnih pritužbi lica koja se nalaze u Programu. Kada je reč o nadzoru nad Komisijom za sprovođenje Programa zaštite koja odlučuje o uključenju, produženju, obustavi i prestanku Programa, za nju je prema zakonu zadužena Narodna skupština. Međutim, nadležni Odbor skupštine je do danas razmotrio i formalno usvojio samo jedan izveštaj Komisije. Rad Jedinice nadzire direktor policije.

Posebnu zabrinutost izaziva činjenica da se prilikom zasnivanja radnog odnosa u Jedinici ne vrši provera ratne prošlosti kandidata (vetting), pa se tako među pripadnicima Jedinice nalaze i lica koja su kao pripadnici oružanih snaga Srbije učestvovala u sukobima tokom devedesetih, čak i u jedinicama koje su činile zločine.

Kritike na rad Jedinice iznele su Evropska komisija, Evropski parlament, Savet Evrope, OEBS misija u Srbiji, Amnesty International, kao i Tužilaštvo za ratne zločine.

FHP poziva državne institucije da otklone mane postojećeg zakona, a pre svega uspostave strožije kriterijume provere odnosno selekcije pripadnika Jedinice kao i delotvorne mehanizme nezavisne kontrole i nadzora sprovođenja Programa zaštite. Unapređenje sistema zaštite svedoka predstavlja jednu od osnovnih pretpostavki za izvođenje počinilaca ratnih zločina pred lice pravde.