Tužilaštvo za ratne zločine postupa po političkim nalozima: slučaj Albanaca iz Bujanovca

U toku izborne kampanje u Srbiji, 3.05.2012. godine, uhapšena su petorica Albanaca iz opštine Bujanovac – Elhami Salihu, Mustafa Limani, Sherif Abdiri, Nedir Sefedini i Sevdaij Emurlah, koje su maskirani pripadnici Žandarmerije istog dana dovezli u sedište MUP-a Republike Srbije u Beogradu.Uhapšeni su imali lisice na rukama, vezane na leđima. U toku popodneva, ministar policije, Ivica Dačić je na konferenciji za štampu u Vranju novinarima pokazao policijska dokumenta o ubistvima srpskih civila i pripadnika MUP Srbije od strane Oslobodilačke vojske Preševa, Bujanovca i Medveđe (OVPBM). Izneo je podatak da je tokom 2000. i 2001. godine, u napadima OVPBM,  stradalo 18 policajaca i vojnika, a 43 civila Srba je kidnapovano. Istog dana, tužilac za ratne zločine Vladimir Vukčević je obavestio javnost da je reč o istrazi koja je po zakonu tajna[1], dok su neki mediji, pozivajući se na nezvanične izvore, izneli da se sumnja da su uhapšeni bili pripadnici OVPBM koji su 2001. godine učestvovali u otmici dvojice srpskih mladića, čija su tela pronađena u blizini logora OVPBM kod sela Donja Breznica na Kosovu.

Svi su pušteni na slobodu 29.05.2012. godine bez rešenja suda o ukidanju pritvora. Okrivljeni, njihovi branioci i javnost su 10 dana kasnije, iz intervjua[2] Politici tužioca Vukčevića, saznali da je TRZ obustavilo krivični postupak. U tom intervjuu, tužilac je naveo da je TRZ nakon podnošenja krivične prijave od strane MUP-a, saslušalo prvog svedoka, koji je svedočio o zatvaraju srpskih civila u zatvoru OVPBM u Donjoj Breznici, svakodnevnom maltretiranju, uključujući prikljičavanje na struju, u periodu od 40 dana. TRZ je zaključilo da postoji sumnja da su okrivljeni počinili ratni zločin protiv civilnog stanovištva. U daljem toku istrage, prema rečima tužioca Vukčevića, TRZ  je ustanovilo da su okrivljeni ustvari bivši borci OVPBM, amnestirani na osnovu Zakona o amnestiji[3], koji se odnosio na krivična dela terorizma i udruživanja radi neprijateljske delatnosti, koje su počinili državljani SRJ na području Preševa, Bujanovca i Medveđe u periodu od 1.01. 1999. do 31.05.2001. godine. TRZ je obustavilo krivični postupak, navodno zbog toga što nije moglo okrivljene da optuži za ratne zločine jer su kao bivši borci OVPBM faktički amnestirani za ratne zločine. Tužilac Vukčević je za to okrivio Vladu Vojislava Koštunice, navodno da je donela Zakon o amnestiji zbog političkih razloga, kako bi zaustavila sukobe na jugu Srbije, ne ulazeći u moguće pravne posledice. Tokom 2000. i 2001. godine, državni organi Republike Srbije (MUP, tužilaštvo i sudovi) tretirali su OVPBM kao terorističku organizaciju, a „posledice proizašle iz incidenata koje su prouzrokovali pripadnici OVPBM kao terorizam i udruživanje radi neprijateljske delatnosti. Ukoliko je u pitanju teroristička grupa, onda  nema oružanih sukoba već samo terorističkih akata“[4].

FHP smatra da je kritika Zakona o amnestiji i državnih organa Republike Srbije iz 2001. godine pokušaj TRZ da se javno opravda zbog pokretanja istrage iz političkih razloga. FHP ukazuje da pomenutim Zakonom o amnestiji, kao ni bilo kojim drugim zakonom Republike Srbije, amnestija  nije predviđena za krivična dela ratnih zločina. FHP takođe ukazuje na činjenicu da je Vlada Srbije 12.03.2001. godine potpisala Sporazum o prekidu vatre sa OVPBM, uz posredovanje specijalnog izaslanika generalnog sekretara NATO Pieter Feith. Taj sporazum pokazuje da je država Srbija priznala postojanje unutrašnjeg oružanog sukoba na teritoriji Preševa, Bujanovca i Medveđe, u periodu od 26.01.2000. do 31.05.2001. godine, što je neophodan uslov da se krivična dela koja su u tom periodu počinili pripadnici OVPBM i srpskih snaga kvalifikuju kao ratni zločini. U članu 3 Sporazuma navodi se: “Strane potpisnice priznaju i pridržavaju se dodatnog Protokola Ženevske konvencije (Protokol II) od 12. avgusta 1949. godine koji se odnosi na zaštitu žrtava u nemeđunarodnim [unutrašnjim] konfliktima.”

Pregled kršenja ljudskih prava u vreme oružanih sukoba na Kosovu i jugu Srbije

Prema podacima FHP-a[5], u periodu od 1.01.1999. godine 31.05.2001. godine, na području Preševa, Medveđe i Bujanovca stradalo je najmanje 40 državljana Srbije i Crne Gore. U pomenutim opštinama, u vreme NATO bombardovanja, od 24. 03. do 9.06.1999. godine, pod nerazjašnjenim okolnostima ubijeno je 11 Albanaca. U vreme trajanja unutrašnjeg oružanog sukoba, između snaga VJ/MUP Republike Srbije i OVPMB, u periodu od 26. 01.2000. do 31.05.2001. godine, nestalo je dvoje civila srpske nacionalnosti na teritoriji Bujanovca, čija sudbina još uvek rasvetljena, i dvoje civila srpske nacionalnosti iz opštine Bujanovac na teritoriji opštine Gnjilane/Gjilan, Kosovo, čija su tela nađena u Donjoj Breznici. U istom periodu ubijeno je najmanje sedam civila albanske nacionalnosti, i komandant OVPMB, potpisnik Sporazuma o prekidu varte, od 12.03.2001.godine.

U vreme NATO kampanje, na području Preševa, Bujanovca i Medveđe bile su koncentrisane brojne snage VJ. Nakon potpisivanja Kumanovskog sporazuma, 9.06.1999. godine, u pomenute opštine raspoređene su dodatne snage VJ i MUP-a Srbije. Tokom 2000. i 2001. godine, na tom području su bili raspoređeni pripadnici VII bataljona VJ i Jedinice za specijalne operacije, koji su odgovorni za brojne povrede međunardonog humanitarnog prava prema Albancima u seoskim zajednicama. Do danas niko nije optužen za ubistva, nečovečno postupanje i pljačku albanske imovine.

OVPMB se pojavljuje prvi put na sahrani braće Shaqipi, 25.01.2000. godine. OVPMB je imala štab i logor za Srbe u selu Donja Breznica,  na teritoriji Kosova.

1. Driton Arifi iz sela Ranatovce, opština Preševo je preminuo 4. 04.1999. godine od povreda koje su mu, tog dana, vatrenim oružjem naneli pripadnici VJ/MUP.
2. Ruzhdi Arifi iz sela Bihać ubijen je 18.04.1999. godine u svom selu, dok su pripadnici VJ boravili u tom selu. Porodica je njegove kosti i odeću našla u šumi. Na odeći je bilo rupa od metaka.
3. Rahima i njegovog sina Ibrahima Fejzuli ubili su pripadnici VJ 19.05.1999. godine u selu Gospođince. Rahima su pred porodicom tukli do smrti. Ibrahima su vojnici odveli u pravcu potoka, odakle se potom čula pucnjava. Porodica je prijavila ubistva policiji u Preševu ali policija nije izašla da izvrši uviđaj.
4.  Fetah Fetahu, taksista iz Bujanovca ubijen je 31.07.1999. godine na putu za Gnjilane/Gjilan.  Policija je izvršila uviđaj.
5. Direktor osnove škole Midjeni u Muhovcu, Qemal Mustafa ubijen je 17.01.2000. godine na putu od sela Đorđevac prema Muhovcu. Bio je potpredsednik SPS u opštini Bujanovac.
6. Braća Shaip i Isa Shaqipi ubijeni su 26.01.2000. godine na izlazu iz sela Dobrašin prema selu Lučane. Otac Shaipa i Ize je čuo pucnjavu a potom je susreo grupu policajaca koja je došla iz pravca u kom su otišli njegovi sinovi po drva. Odmah je pozvao predsednika opštine Bujanovac, izražavajući strah da se nešto ne desi njegovim sinovima. Tela sinova, s velikim brojem prostrelnih rana, našao je na tarktoru u šumi pored puta za Lučane.
7.  Vlasnik benzinske pumpe u Preševu Nebi Nuhiu kidnapovan je 2.02.2000. godine. Tog dana, sa pumpe su ga odvela četiri mladića, koji su došli merecedesom i audijem. Rekli su Nebijevoj ćerci da ga vode u SUP Bujanovac, i da će ga brzo vratiti.  Od tada mu se gubi svaki trag. U maju 2001. Godine, SUP Vranje je uhaspio dvojicu policajaca zbog toga „što su porodicu Nuhiu doveli u zabludu, lažno obećavši da će otetog Nebija vratiti kuću uz nadoknadu od 160.000 nemačkih maraka“. FHP ne raspolaže podacima da li su oni osuđeni. Za otmicu Nebi Nuhiu niko nije optužen. Njegovi posmrtni ostaci još uvek nisu nađeni.
8. Ejup Asani je ubijen 12.02.2000. godine u selu Letovica, opština Bujanovac. Maskirani napadači izveli su ga iz kuće na 200 metara od kuće ubili ga vatrenim oružjem.
9. Bahri Musliu iz sela Vraban pronađen je mrtav 13.03.2000. godine u blizini srpskog sela Levosoja.
10. Destan Adili iz Velikog Trnovca pronađen je mrtav 13.03.2000. godine na putu Veliki Trnovac – Breznice. Porodica je podnela prijavu Tužilaštvu u Vranje, koje je posle nekoliko meseci obavestilo porodicu da nema dokaza i da neće pokretati krivični postupak.
11. Vlada Miletić (1920) i njegova ćerka Persa (1945) nestali su 21.06.2000. godine. U njihovoj kući, u selu Mali Trnovac, pronađene su čaure i tragovi krvi. Oni su bili jedini Srbi u tom selu. Policija je bila privela desetak Albanaca, komšija Vlade i Perse Miletića, koji su pušteni nakon izjave jedne od Vladine ćerke „da ne veruje da su njenog oca i sestru ubili Albanci iz sela, jer su im uvek pomagali“.
12. Zoran Tomić (1970) iz sela Lopardince, opština Bujanovac i njegov brat od ujaka Goran Stanković iz sela Domorovce, opština Gnjilane/Gjilan nestali su 12.08.2000. godine u selu Odanovce,opština Kamenica, Kosovo,  gde su traktorom otišli da kupe benzin. Kosti Zorana Tomića našla je VJ u kamenolomu u selu Breznica, u decembru 2001. godine. Na istom mestu, u decembru 2004. godine patolozi Republike Srbije našli su kosti Gorana Stankovića. DNK analizom je utvrđeno da pripadaju njima. Prema izjavi brata ubijenog Gorana, koju je dao FHP-u u oktobru 2005. godine, Okružni sud u Vranju je 15.01.2004. godine pokrenuo istragu protiv Shefqeta Musliu i Jakupi Lirima, koja je ubrzo prekinuta.
13.  Ridvan Qazimi, komandant OVPBM, ubijen je 24.05.2001. godine iznad sela Lučane, tri dana nakon donošenja Deklaracije o demilitarizaciji OVPBM, snajperskim metkom, koji je došao iz pravca snaga VJ/MUP.

Prema podacima MUP-a Republike Srbije, koji su se nalazili na web site te državne institucije do kraja 2001. godine,[6]  u periodu od 10.06. 1999. do 31. 08.2001. godine, na području Kopnene zone bezbednosti [Preševo, Bujanovac i Medveđa] ubijeno je petoro Srba, četvoro Albanaca i jedan pripadnik ostalih nacionalnosti. MUP navodi da su u istom periodu stradala 24 pripadnika VJ/MUP Srbije, dvojica pripadnika VII bataljona VJ su bila kidnapovana ali ih je, uz posredovanje KFOR-a, OVPMB oslobodila, dok je sudbina četvoro kidnapovanih Srba ostala nepoznata.[7] Prema podacima Odbora za ljudska prava u Bujanovcu, objavljenih u izveštaju te organizacije za 2000. godine, u sukobima sa snagama VJ/MUP Srbije poginulo je devet pripadnika OVPMB, ubijeno je 11 albanskih civila i oteto je dvoje Albanaca i troje Srba.

Osim podataka o ubistvima, dokumentacija FHP ukazuje na brojne slučajeve maltretiranja albanskih seljaka od strane pripadnika VJ, posebno od pripadnika VII bataljona, i MUP-a Srbije, kao i o mučenju kidnapovanih pripadnika VII bataljona i srpskih civila u logoru OVPBM u Donjoj Breznici.

1. Inspektora u Skupštini opštine Bujanovac, Januza Rashitija, pripadnici Jedinice za specijalne operacije batinali su 1.03.2001. godine pred njegovom porodicom u selu Turije, a potom su ga odveli u svoju bazu u selu Levosoje, a potom u SUP Bujanovac. Pušten je nakon intervencije šefa Koordinaciong tela za Kosovo, Nebojše Čovića. Istog dana, pripadnici JSO su maltretirali još nekoliko Albanaca u selu Turije.
2.  Arife Avdiu (1932) ostala je u selu Buštranje/Bushtranë za vreme NATO bombardovanja dok je njena porodica izbegla u Makedoniju. Neutvrđenog dana u aprilu 1999. godine, u kuću je upala grupa pripadnika VJ koji su staricu maltretirali jer nije imala novac i zlato. Jedan vojnik je šutirao čizmom u glavu a potom joj je nožem naneo nekoliko povreda na telu. Bacio je na pod, verujući da je mrtva. Spasio ju je komšija Srbin, priapdnik MUP-a, koji ju je našao i odveo u bolnicu u Bujanovac. Od zadobijenih povreda Arife je izgubila vid.
3.  Suzanu (1974), Stojanču (1969), i Nebojšu (1977) Petrović i Dragana Ilić (1073), Srbe iz sela Donje Žabsko, opština Vranje zarobila je OVPMB 4.03.2001. godine. Držani su u zatvoru OVPBM u Breznici 41 dan.  Za vreme zatočeništva batinani  su da priznaju da su špijuni koje je srpska vlast poslala da miniraju džamiju u albanskom selu Veliki Trnovac. Oslobođeni su posredstvom KFOR-a.
4. Vojnike VII bataljona VJ, Miliju Bjelojicu i Sašu Bulatović, zarobili su pripadnici OVPBM 21. 03.2001. godine na putu od Bujanovca prema Velikom Trnovcu. Bili su zatočeni 30 dana u zatvoru OVPBM u Donjoj Breznici. Oslobođeni su posredstvom KFOR-a.  Na njima su bile vidljivi tragovi batinanja.

Državni organi Republike Srbije nisu procesuirali nijedan od navedenih slučajeva kršenja ljudskih prava, koji su se dogodili u vreme oružanih sukoba na Kosovu i na jugu Srbije.