FHP podneo krivičnu prijavu za ubistva civila u Jezeru

Fond za humanitarno pravo (FHP) je 25. februara 2025. godine podneo krivičnu prijavu Javnom tužilaštvu za ratne zločine Republike Srbije protiv Milorada Vukaševića, komandanta Prve partizanske pešadijske brigade Vojske Republike Srpske (VRS) i drugih pripadnika te jedinice zbog ubistva 34 civila bošnjačke nacionalnosti u junu 1992. godine u Jezeru (opština Jajce, BiH).

Početkom juna 1992. godine, pripadnici Prve partizanske pešadijske brigade (u nastavku 1. partbr) u sastavu 30. partizanske divizije Prvog krajiškog korpusa VRS, a u čijoj se zoni odgovornosti nalazila opština Jajce, pod komandom potpukovnika Milorada Vukaševića izvršili su artiljerijski i pešadijski napad na civilno stanovništvo Jezera, tokom kojeg su koristili minobacače i protivtenkovske rakete. Slabo organizovano bošnjačko stanovništvo Jezera, naoružano mahom lovačkim puškama, pružalo je otpor srpskim snagama. Međutim, ubrzo nakon početka napada doneli su odluku da napuste mesto. Kako su svi putni pravci iz Jezera bili zatvoreni, većina meštana je u toku noći između 1. i 2. juna 1992. godine čamcima prešla preko Plivskog jezera i pobegla u pravcu Jajca. U Jezeru su ostali uglavnom stariji stanovnici i oni koji nisu želeli da napuste svoje kuće.

Tokom i nakon oružanog napada na Jezero 2. i 3. juna 1992. godine, prijavljeni komandanti i komandiri jedinica u sastavu Prve partizanske pešadijske brigade naredili su i/ili učestvovali, zajedno sa drugim nepoznatim počiniocima u zarobljavanju i ubistvima civila koji tokom napada nisu pobegli iz Jezera. Zarobljeno je, a potom ubijeno 34 civila, među kojima je bilo troje maloletnika, deset žena, kao i deset osoba starijih od 70 godina.

Osim ubistava, dokazi ukazuju na to da su u toku napada na Jezero pripadnici 1. partbr potpuno razorili, spalili ili oštetili imovinu Bošnjaka koji su tu živeli, uključujući stambene i poslovne objekte, kao i džamiju koju su minirali i srušili do temelja.

Po naredbi prijavljenog potpukovnika Vukaševića, 5. juna 1992. godine, osnovana je tročlana komisija sa zadatkom da utvrdi i ispita „slučaj uklanjanja civila“ u Jezeru. U izveštaju ove komisije se ne navodi ko je odgovoran za ubistva niti kako je do njih došlo, osim da su izvršena iz pešadijskog naoružanja. Tačan broj likvidiranih civila takođe nije utvrđen.

U evidenciji nestalih osoba do danas se nalazi 18 žrtava iz Jezera i za njihovim posmrtnim ostacima se i dalje traga. Posmrtni ostaci jedne od žrtava nađeni su u kući u kojoj je ubijen i spaljen, dok je 15 žrtava ekshumirano 2002. i 2003. godine iz dve masovne grobnice u blizini Jezera.

Do danas, pred međunarodnim i domaćim sudovima za ove zločine niko nije odgovarao.

Pred Odeljenjem za ratne zločine Višeg suda u Beogradu vođen je postupak protiv Jove Jandrića i Slobodana Pekeza koji su u decembru 2024. godine oglašeni krivim za streljanje 23 civila, meštana sela Čerkazovići i Ljoljići (opština Jajce), počinjeno 10. septembra 1992. godine u mestu Tisovac, nedaleko od Jezera. Žrtve ovog ratnog zločina bile su komšije, rođaci i članovi istih porodica koje su stradale u Jezeru u junu 1992. godine.

Fond za humanitarno pravo zahteva od Javnog tužilaštva za ratne zločine da istraži navode podnete krivične prijave, uzimajući u obzir iskaze svedoka i više od 20 dostavljenih vojnih i policijskih dokumenata u vezi sa ovim zločinom, kako bi procesuirali odgovorne i doprineli postizanju pravde za žrtve i njihove porodice.