Tužba protiv Srbije zbog odvođenja hrvatskih civila u logore na teritoriji Vojvodine nakon pada Vukovara 1991. godine

Fond za humanitarno pravo (FHP) je 16. novembra 2006. godine Prvom opštinskom sudu u Beogradu podneo tužbu za naknadu štete protiv Republike Srbije u ime 19 žena i maloletnika iz Vukovara, državljana Hrvatske koje su u novembru 1991. godine, nakon pada Vukovara, pripadnici JNA zatvorili u logore ”Begejci” i KPZ ”Sremska Mitrovica” u Vojvodini. Nad zarobljenim civilima je svakodnevno vršena tortura, a uslovi života u logorima su bili nehumani.

Nakon pada Vukovara 20. novembra 1991. godine, preko 5.000 stanovnika Borova Sela, Borova Naselja i Vukovara predalo se jedinicama JNA, kako bi se, nakon toga, evakuisali na područja pod kontrolom Hrvatske. Najveća sabirna mesta zarobljenih civila i pripadnika oružanih formacija Hrvatske bila su u magacinima preduzeća ”Velepromet”, ”Borovo komerc” i na poljoprivrednom dobru ”Ovčara”.

Dana 18. i 19. novembra vođeni su pregovori o predaji stanovništva između predstavnika JNA, Međunarodnog komiteta crvenog krsta (MKCK) i Zbora narodne garde (ZNG). Dogovoreno je da će se svi pripadnici hrvatskih oružanih snaga da se predaju jedinicama JNA, a da će civilnom stanovništvu da se omogući da napusti Vukovar i ode na područja pod kontrolom Hrvatske. Suprotno dogovoru, jedinice JNA su i civilno stanovništvo zarobile kao ratne zarobljenike, pa su ih autobusima i kamionima, uz vojnu pratnju, prebacile na teritoriju Srbije gde je JNA već krajem septembra 1991. godine formirala nekoliko logora za zarobljenike iz Hrvatske. Prema podacima FHP, od kraja septembra 1991. do avgusta 1992. godine u logorima KPZ ”Sremska Mitrovica”, ”Stajićevo” i ”Begejci” (logori ”Stajićevo” i ”Begejci” se nalaze u opštini Zrenjanin) bilo je zatvoreno preko 5.000 zarobljenih civila iz hrvatskog podunavlja.

U logorima, stražari su zarobljene civile vređali i ponižavali, govoreći im da su ustaše i terali ih da pevaju četničke pesme, da idu pognute glave sa rukama iza leđa i da međusobno ne komuniciraju. Noću, prilikom prebrojavanja, čuvari su zarobljenike udarali policijskom palicom po leđima, a nekoliko puta su im naredili da stave ćebe preko glave kako ne bi videli ko ih je udarao. Braća Darko i Zvonko Ragač (zatvorenici logora u Mitrovici) i Igor Štalmajer (zatvorenik logora ”Begejci”) koji su u u to vreme bili maloletni, tučeni su gotovo svakodnevno tokom ispitivanja, a prvog dana, prilikom ulaska u logor, morali su da prođu kroz “špalir” u kome su bili stražari logora.

U logoru ”Begejci”, civili su boravili u štalama za stoku u kojima nije bilo grejanja, niti dovoljno mesta za sve. Spavali su na vlažnom betonu na kome je bilo položeno malo slame, a tek nakon posete predstavnika MKCK dobili su nekoliko ćebadi.

U najvećem logoru, u KPZ ”Sremska Mitrovica”, uslovi su bili, donekle, bolji, jer su prostorije u kojima su boravili zarobljenici zagrevane. Ipak, zarobljenici su ležali na parketu i nije bilo dovoljno mesta da svi zarobljenici, u isto vreme, leže.

Hrana koju su u oba logora dobijali bila je dovoljna tek za preživljavanje. Obrok se najčešće sastojao od parčeta hleba i konzerve ribe koja se delila na nekoliko zatvorenika. Svi civili su bili vidno mršaviji nakon izlaska iz zarobljeništva. Zarobljenici nisu imali ni higijensku ni lekarsku negu i u takvim uslovima česte su bile zarazne bolesti.

FHP je podneo tužbu u ime: Melanije Dudaš, Jelene Luketić, Ane Kurmajić, Bojana Tešanovića, Elizabete Kolar, Josipe Mađarević, Ane Jurković, Zvonka Ragača, Darka Ragača, Branke Barna, zarobljenika logora u KPZ ”Sremska Mitrovica” i Blaženke Kiralj, Željka Mijoka, Olge Kamerla, Igora Štalmajera, Gerde Barna, Ane Ravnjak Skaramuca, Kate Križan, Mande Patko i Branke Šeremet, zarobljenika logora ”Begejci”. Oni su u logorima proveli između 16 i 34 dana nakon čega su razmenjeni posredstvom MKCK.

FHP podseća da je zatvaranje hrvatskih civila u logore ”Stajićevo”, ”Begejci” i ”Sremska Mitrovica” u jesen 1991. godine obuhvaćeno optužnicom Tužilaštva MKTJ protiv bivšeg predsednika SRJ Slobodana Miloševića (paragraf 64), zbog povrede članova 42 i 43 IV ženevske konvencije i kvalifikovano je kao ratni zločin.