Diskusija: Mediji i revizionizam o ratovima devedesetih u Srbiji

U ponedeljak 10. aprila 2023. godine, u 18 časova, Fond za humanitarno pravo u KROKODILovom Centru (Karađorđeva 43, Beograd) organizuje diskusiju na temu Mediji i revizionizam o ratovima devedesetih u Srbiji.

U okviru diskusije će biti predstavljen istoimeni izveštaj, analiza istorijskog revizionizma o ratovima devedesetih u medijima u Srbiji od 2000. godine do danas, autorke Katarine Ristić, istraživačice sa Univerziteta u Lajpcigu.

U prvom periodu, do 2012. godine, mediji su osporavali činjenice o ratovima prvenstveno u okviru modela „spirale ćutanja“, tako što su otkrića o zločinima u javnosti obavijana zaglušujućom tišinom. Nakon 2012. godine, sa novom vlašću, dolazi do uspona revizionističkih narativa konsolidovanih unutar medija pod kontrolom države i sve većeg prisustva tabloidne štampe. U analizi se ističe da se nova, revizionistička istorija, dominantna u drugom periodu, nadograđuje na herojsko sećanje na srpsku vojsku, koje služi kao izvor nacionalnog ponosa. Tako dolazi do oživljavanja ideje srpske žrtve i odbacivanja svake odgovornosti za zločine.

Početak suđenja Dušanu Lončaru, komandantu JNA optuženom za zločin u Lovasu

Pred Odeljenjem za ratne zločine Višeg suda u Beogradu počelo je suđenje Dušanu Lončaru, nekadašnjem komandantu 2. proleterske gardijske motorizovane brigade (pgmbr) JNA, optuženom za ratni zločin protiv civilnog stanovništva izvršen 10. oktobra 1991. godine u Lovasu (Republika Hrvatska).

Optužnicom Tužilaštva za ratne zločine (TRZ) optuženi se tereti da je 9. oktobra 1991. godine, kao komandant 2. pgmbr JNA u činu potpukovnika, izdao naređenje  da se izvrši napad na selo Lovas i njegovo stanovništvo, u kome stoji da se glavnim snagama blokira selo i artiljerijom dejstvuje po objektima u selu, a pomoćnim snagama izvrši „čišćenje sela od pripadnika ZNG i MUP, kao i stanovništva koje je neprijateljski nastrojeno“. Sutradan, 10. oktobra 1991. godine, snage pod komandom Dušana Lončara su, postupajući po njegovoj naredbi,  napale selo, ubile „najmanje 7 civila“ i zapalile više stambenih objekata.

Petnaesti dosije FHP o nekažnjenim zločinima Srpske dobrovoljačke garde

U četvrtak, 23. marta 2023. godine, Fond za humanitarno pravo (FHP) je predstavio 15. dosije o potencijalnim počiniocima ratnih zločina tokom ratova na području bivše Jugoslavije. Dosije „Srpska dobrovoljačka garda“ iznosi činjenice o nastanku, strukturi i karakteristikama delovanja Srpske dobrovoljačke garde (SDG/Garda), kao i njenom učešću u zločinima počinjenim tokom oružanih sukoba u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini (BiH). Dosije je utemeljen na vojnim i policijskim dokumentima koji su kao dokazni predmeti prihvaćeni pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) i Međunarodnim rezidualnim mehanizmom za krivične sudove (MRMKS), utvrđenim činjenicama, izjavama i svedočenjima svedoka među kojima su i bivši pripadnici Garde, kao i medijskim prilozima i izjavama svedoka koje su prikupili istraživači FHP-a. Tokom istraživanja, FHP je identifikovao 189 pripadnika SDG kojima je komandovao Željko Ražnatović Arkan, a čija se imena nalaze među prilozima u ovom Dosijeu.

Osman Osmanović osuđen na kaznu zatvora od tri i po godine

Apelacioni sud u Beogradu doneo je 26. januara 2023. godine presudu kojom je državljanina Bosne i Hercegovine (BiH) Osmana Osmanovića  pravnosnažno osudio na kaznu zatvora u trajanju od tri i po godine, jer je u svojstvu inspektora Stanice javne bezbednosti (SJB) Brčko nečovečno postupao prema jednom civilu srpske nacionalnosti koji je bio zatočen u logoru „Rasadnik“ u naselju Gornji Rahić (Brčko, BiH). Sud je Osmanoviću produžio pritvor, u kojem se nalazi od momenta hapšenja na graničnom prelazu Sremska Rača u novembru 2019. godine, i koji će trajati do upućivanja na izdržavanje kazne zatvora. Fond za humanitarno pravo (FHP) smatra da je ovaj predmet od samog početka trebalo ustupiti pravosuđu BiH, u cilju jačanja regionalne saradnje i poverenja u institucije BiH.

Odmah po hapšenju Osmanovića, Tužilaštvo BiH je zatražilo od Srbije njegovo izručenje i ustupanje predmeta, s obzirom na to da je Osmanović državljanin BiH i da je krivično delo izvršeno na teritoriji te zemlje, gde se nalaze i svedoci i oštećeni. Zahtev je odbijen, pa je Tužilaštvo za ratne zločine (TRZ) 21. februara 2020. godine protiv njega podiglo optužnicu, kojom ga je optužio za nečovečno postupanje prema jednom pripadniku Vojske Republike Srpske (VRS) i  trojici srpskih civila koji su bili zatočeni u logoru „Rasadnik“ u naselju Gornji Rahić tokom maja i juna 1992. godine.

Povodom državnog obeležavanja godišnjice NATO bombardovanja

Sinoć je, osmu godinu zaredom (ne računajući 2020. godinu, kada zbog pandemije kovida 19 i proglašenog vanrednog stanja nije bilo komemoracije), održana centralna državna komemoracija povodom početka NATO bombardovanja Savezne Republike Jugoslavije (SRJ). Fond za humanitarno pravo (FHP) skreće pažnju na utvrđene činjenice o ratu na Kosovu i bombardovanju SRJ, i upozorava na opasnost od istorijskog revizionizma koji sprovodi država.

Podsećamo da je predsednik Srbije Aleksandar Vučić do 2022. godine na komemoracijama povodom početka bombardovanja govorio o hiljadama ubijenih u vazdušnim napadima NATO-a, najčešće o 2.500 žrtava. Na komemoraciji 2018. godine izjavio je da Republika Srbija ima „više od 2.000 zapisanih i dobro zapamćenih imena”. Međutim, od kako je 19. oktobra 2021. godine Skupština Srbije odbila predlog da se formira prethodno najavljena republička komisija sa zadatkom da napravi spisak žrtava bombardovanja, predsednik je prestao da pominje broj nastradalih. Spekulisanje ovim brojem nastavio je javni medijski servis RTS koji je ove godine istakao da je u NATO bombardovanju ubijeno „1.100 pripadnika vojske i policije” i „oko 2.500 civila, mada precizna lista žrtava još nije utvrđena”.

Dosije: „Srpska dobrovoljačka garda“

Zločini koje je počinila Srpska dobrovoljačka garda (SDG/Garda), formacija Željka Ražnatovića Arkana, odnosno povezanost policijskih, vojnih i političkih struktura Srbije sa SDG i počinjenim zločinima, bili su sastavni deo optužnica Tužilaštva Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) protiv Slobodana Miloševića, Gorana Hadžića i Jovice Stanišića i Franka Simatovića.

Sudski procesi protiv Miloševića i Hadžića okončani su njihovom smrću pre donošenja presude, ali iskazi svedoka i predočeni dokazni materijal tokom suđenja sadrže obimnu građu o delovanju SDG i dokaze o počinjenim zločinima. Pored toga, Tužilaštvo MKSJ je podiglo optužnicu protiv komandanta SDG Željka Ražnatovića Arkana kojom ga je teretilo za zločine počinjene na području Sanskog Mosta.

NAJAVA DOGAĐAJA: Predstavljanje dosijea „Srpska dobrovoljačka garda“

U četvrtak, 23. marta 2023. godine, Fond za humanitarno pravo (FHP) predstaviće svoj petnaesti dosije pod nazivom „Srpska dobrovoljačka garda“ (Dosije). Prezentacija će biti održana u velikoj sali Medija centra u Beogradu (Terazije 3, II sprat), sa početkom u 12 časova.

PAMTIMO: 30 godina od zločina u Štrpcima

U ponedeljak, 27. februara 2023. godine, navršavaju se tri decenije od zločina u Štrpcima. Pre 30 godina, pripadnici Vojske Republike Srpske (VRS), na železničkoj stanici u Štrpcima (BiH), iz voza koji je saobraćao na relaciji Beograd–Bar izveli su 20 putnika i potom ih ubili. U proteklih godinu dana, sudovi u Srbiji i Bosni i Hercegovini doneli su tri prvostepene presude za ovaj zločin. Međutim, Fond za humanitarno pravo (FHP), Žene u crnom, Sandžački odbor za zaštitu ljudskih prava i sloboda i Inicijativa mladih za ljudska prava podsećaju da porodice žrtava ni posle 30 godina nisu dobile pravdu.

Povodom presude za zločin u Štrpcima

Viši sud u Beogradu doneo je 7. februara 2023. godine presudu kojom je optužene Gojka Lukića, Duška Vasiljevića i Jovana Lipovca osudio na kazne zatvora u trajanju od po 10 godina, a Draganu Đekić na kaznu zatvora u trajanju od pet godina zbog otmice iz putnika iz voza u mestu Štrpci, zlostavljanja, mučenja i ubistva 20 civila nesrpske nacionalnosti 27. februara 1993. godine. Fond za humanitarno pravo (FHP) smatra da su izrečene kazne zatvora preblage u odnosu na težinu ovog zločina i njegove posledice koje traju i danas, nakon 30 godina.

Tužilaštvo za ratne zločine (TRZ) podiglo je 10. maja 2018. godine optužnicu protiv Gojka Lukića, Duška Vasiljevića, Ljubiše Vasiljevića i Dragane Đekić, pripadnika jedinice „Osvetnici“ u sastavu VRS, kao i protiv Jovana Lipovca, pripadnika 1. čete 1. bataljona Višegradske brigade VRS, zbog ubistva 20 civila nesrpske nacionalnosti, državljana Savezne Republike Jugoslavije, 27. februara 1993. godine u mestu Štrpci. Optuženi su prvo legitimisali, a nakon toga iz brzog voza 671 koji je saobraćao na liniji Beograd-Bar izveli 20 civila – Zeković Fevziju, Zupčević Halila, Ličina Ilijaza, Ćorić Rasima, Kajević Nijazima, Hanić Muhedina, Babačić Ismeta, Kapetanović Esada, Đečević Senada, Preljević Safeta, Alomerović Adema, Zuličić Zvijezdana, Softić Šeća, Bekija Fehima, Husović Rafeta, Rastoder Jusufa, Topuzović Džafera, Memović Fikreta, Buzov Tomu i jedno NN lice – a zatim ih uz pretnju oružjem ukrcali u kamion i prevezli do zgrade osnovne škole u Prelovu, gde su ih tukli i oduzeli im novac i dragocenosti. Nakon toga, optuženi su civile samo u donjem vešu i sa rukama vezanim žicom kamionom odvezli do sela Mušići, gde su ih ubili.

Poziv institucijama u Srbiji da podrže sporazum o Kosovu

Predsedniku Republike Srbije,
Vladi Republike Srbije i
Narodnoj Skupštini,

Mi dole potpisane organizacije i pojedinci tražimo od predsednika Republike Srbije Aleksandra Vučića, Vlade Republike Srbije i Narodne skupštine da prihvate predloge koji se tiču preduzimanja neophodnih koraka koji vode normalizaciji odnosa Beograda i Prištine. Institucije Republike Srbije i njihovi predstavnici, kao nosioci javnih funkcija, dužni su da svojim građanima i budućim generacijama garantuju punu primenu budućih sporazuma između Kosova i Srbije.

Ovo je istorijska prilika da vlasti u Srbiji i njeni građani prihvate realnost, kao i da se postave temelji za izgradnju dobrosusedskih odnosa Srba i Albanaca koji bi trajno promenili perspektivu čitavog Balkana. Svaka nemogućnost razgovora sa Prištinom ima korene u našoj konfliktnoj prošlosti te je preko potrebno da se rešenja pronalaze radom na uzrocima koji predstavljaju žarišta našeg nerazumevanja i imaju posledice na svakodnevne živote ljudi.