U utorak, 27. februara 2024. godine, navršava se trideset jedna godina od zločina u Štrpcima, kada su pripadnici Vojske Republike Srpske (VRS), na železničkoj stanici u Štrpcima (BiH), iz voza br. 671 koji je saobraćao na liniji Beograd–Bar, izveli 20 putnika i potom ih ubili. Posle više od tri decenije, porodice žrtava i dalje čekaju na pravdu pred pravosuđem Republike Srbije, tragaju za posmrtnim ostacima svojih najbližih i ne uspevaju da ostvare status civilnih žrtava rata.
Pripadnici VRS su 27. februara 1993. godine iz voza izveli 19 građana Savezne Republike Jugoslavije i jedno N. N. lice i potom ih ubili. Žrtve zločina u Štrpcima su: Esad Kapetanović, Iljaz Ličina, Fehim Bakija, Šećo Softić, Rifat Husović, Halil Zupčević, Senad Đečević, Jusuf Rastoder, Ismet Babačić, Tomo Buzov, Adem Alomerović, Muhedin Hanić, Safet Preljević, Džafer Topuzović, Rasim Ćorić, Fikret Memović, Fevzija Zeković, Nijazim Kajević, Zvjezdan Zuličić i jedno nepoznato lice. Najstarija žrtva je imala 59, a najmlađa samo 16 godina.
U sredu, 28. februara 2024. godine, Fond za humanitarno pravo (FHP) predstaviće svoj šesnaesti dosije pod nazivom „Svetozar Andrić“ (Dosije). Prezentacija će biti održana u velikoj sali Medija centra u Beogradu (Terazije 3, II sprat), sa početkom u 12 časova.
Svetozar Andrić, nekadašnji major Jugoslovenske narodne armije, od maja 1992. godine nalazio se na mestu komandanta Prve birčanske pešadijske brigade Vojske Republike Srpske (VRS), a od jula 1995. godine na mestu zamenika komandanta i načelnika štaba Drinskog korpusa VRS. U dosijeu su predstavljeni dokazi o ratnim zločinima počinjenim u zoni odgovornosti jedinica kojima je komandovao Svetozar Andrić.
Nevladine organizacije ANIMA Centar za žensko i mirovno obrazovanje, Akcija za ljudska prava (HRA) i Centar za građansko obrazovanje (CGO), izražavaju protest zbog prijedloga odbornika Demokrata, Mitra Vukovića i Vladimira Čađenovića, da se jedna od ulica u Podgorici nazove po Pavlu Bulatoviću, ministru unutrašnjih poslova i odbrane u doba ratova devedesetih.
Bulatović je bio ministar unutrašnjih poslova u vladi Mila Đukanovića i naredio izvršenje ratnog zločina deportacije muslimanskih izbjeglica, odnosno ljudi koji su pokušali da u Crnoj Gori nađu spas od ratnih razaranja, progona i smrti. Prema njegovom naređenju crnogorska policija je, bez ikakvog zakonskog osnova, uhapsila najmanje 66 lica (a prema nekim procjenama 100) i kao taoce ih predala vojsci Republike Srpske.
Dana 5. februara 2024. godine Sudsko veće Specijalnog Odeljenja Osnovnog suda u Prištini/Prishtinë izreklo je oslobađajuću presudu optuženom Zlatanu Arsiću u vezi sa sumnjom da je izvršio krivično delo ratni zločin protiv civilnog stanovništva.
Fond za humanitarno pravo Kosovo (FHPK), koji je pratilo ovaj sudski postupak, smatra da je Sudsko veće održalo pravično suđenje u razumnom roku. Glavni pretres u ovom slučaju završen je u roku od (3) meseca.
Dana 5. februara 2024. godine Sudsko veće Specijalnog Odeljenja Osnovnog suda u Prištini / Prishtinë izreklo je oslobađajuću presudu optuženom Zlatanu Arsiću u vezi sa sumnjom da je izvršio krivično delo ratni zločin protiv civilnog stanovništva.
Fond za humanitarno pravo Kosovo (FHPK), koji je pratilo ovaj sudski postupak, smatra da je Sudsko veće održalo pravično suđenje u razumnom roku. Glavni pretres u ovom slučaju završen je u roku od (3) meseca.
Trideseta je godina kako 05. februar na mapi sjećanja Sarajeva znači kratko i neporecivo – Markale. Smještena u centralnom dijelu grada, zelena pijaca koja je dobila naziv po obližnjoj tržnici građenoj u vrijeme Austro-Ugarske (Markt halle), 05. februara 1994. je bila poprište nezapamćenog masakra. Poginulo je 68 stanovnika opkoljenog Sarajeva. Skoro 200 ih je teže ili lakše ranjeno. Posljedica je to jedne minobacačke granate.
U prisustvu gradskih čelnika i sve manjeg broja preživjelih žrtava, Sarajlije se podsjećaju tog dana.
Tog dana, prije trideset godina, nije se u Sarajevu govorilo o počiniocima zločina. Sva raspoloživa vozila su prebacivala ranjene i mrtve prema gradskim bolnicama, građani su bili u stanju strašnog šoka. Uostalom, odakle bi i stigla granata, ako ne odakle i stotine hiljada razornih projektila koji su kontinuirano zasipali grad od aprila 1992.
U posljednjih deset godina države bivše Jugoslavije bilježe simbolične korake ka priznavanju žrtava ‘druge strane’, odnosno jačanje u slavljenju ‘heroizma’ većinskog naroda i negiranje ‘tuđih’ žrtava.
Imamo svoju istinu o ključnim događajima tokom ratova u bivšoj Jugoslaviji, koja je jedino dozvoljena, poželjna i sveprisutna u javnom govoru, državnim medijima, udžbenicima, te programima memorijalizacije o kojima odlučuju samo većinski narod i stranke na vlasti.
U subotu 27. januara, Skupština Crne Gore odlučuje o izboru Vrhovnog državnog tužioca ili Vrhovne državne tužiteljke (VDT) između tri kandidata: Maje Jovanović, Suzane Mugoša i Milorada Markovića.
Od osobe koja će biti VDT zavisi da li će Crna Gora u narednih 5 godina strateški iskoračiti ka vladavini prava i uvjeriti Evropsku uniju da zaslužuje prijem u njeno članstvo, ili neće.
Imajući u vidu značaj izbora VDT za budućnost države, poslanici treba posebno da sagledaju stav kandidata prema procesuiranju ratnih zločina kao test spremnosti da procesuiraju i vrh bivše vlasti.
U okviru projekta REKOM mreža pomirenja, Fond za humanitarno pravo organizuje debatu o politikama sećanja i komemorativnim praksama u postjugoslovenskim zemljama pod nazivom Decenija sećanja.
Istraživači i istraživačice će predstaviti rezultate svojih istraživanja o obeležavanju pet događaja tokom deset godina u Bosni i Hercegovini, Kosovu, Hrvatskoj, Srbiji, Crnoj Gori i Severnoj Makedoniji. Tokom diskusije, fokus će biti na konfliktnim narativima o istim događajima koji, umesto da s vremenom postaju manje sporni, pokazuju sve više razlika u interpretaciji sudskih činjenica. Cilj debate je zbližavanje perspektiva i osnaživanje uticaja akademske zajednice i civilnog društva u stvaranju kulture sećanja zasnovane na sudskim činjenicama i ličnim iskustvima.
Debata će se održati u hibridnom formatu 25. januara 2024. godine od 11.00 do 15.00. Otvorena je za javnost putem Zoom platforme, sa obezbeđenim simultanim prevodom, uz obaveznu registraciju na linku.
Nedosljednosti zaštite prava žrtava rata nisu potpuno uklonjene odlukom o otpisu i povratu troškova parničnog postupka donesenom na 274. sjednici Vlade RH u prosincu 2023. Opravdan je, premda zakasnio dio odluke o otpisu troškova žrtvama rata. Time možda napokon završava borba za otpis parničnih troškova koja je počela od prvih presuda prema Zakonu o odgovornosti za štetu nastalu uslijed terorističkih akata i javnih demonstracija i Zakonu o odgovornosti Republike Hrvatske za štetu uzrokovanu od pripadnika hrvatskih oružanih i redarstvenih snaga tijekom Domovinskog rata. Međutim, Vlada RH, koja više od trideset godina nakon početka rata nije željela otpisati parnične troškova žrtvama, sada na iznenađenje javnosti uključuje i osuđene počinitelje ratnih zločina. Taj dio odluke podriva krhko povjerenje u institucije vlasti.
Vlada RH treba definirati postupak za povrat parničnih troškova te imenovati nadležno povjerenstvo. Rok od godinu dana vrlo je kratak.