Počiniocima ratnih zločina je mesto u zatvoru, ne u javnom prostoru

Fond za humanitarno pravo podneo urgenciju za postupanje po krivičnoj prijavi za ratni zločin protiv Ratka Adžića, koji je napao studente tokom blokade u Beogradu:

Nakon medijskih izveštaja o nasilničkom ponašanju Ratka Adžića prema studentima i srednjoškolcima koji su mirno odavali počast stradalima u obrušavanju nadstrešnice u Novom Sadu i pozivali na odgovornost institucija, Fond za humanitarno pravo (FHP) je 19. decembra 2024. godine uputio urgenciju Javnom tužilaštvu za ratne zločine (JTRZ) sa ciljem da se dobiju konkretne informacije o postupanju po krivičnoj prijavi koju su FHP i Udruženje porodica nestalih općine Ilijaš (Bosna i Hercegovina) podneli protiv Adžića 2016. godine.

Krivična prijava je podneta pod osnovanom sumnjom da su Ratko Adžić i drugi odgovorni za ratne zločine i zločine protiv čovečnosti počinjene nad nesrpskim stanovništvom u opštini Ilijaš 1992. godine. Postupanje JTRZ po toj krivičnoj prijavi bilo bi višestruko korisno za društvo u Srbiji. Utvrđivanje individualne odgovornosti za teška krivična dela počinioce ratnih zločina po pravilu uklanja iz javnog prostora, čineći ga bezbednijim za građane. U ovom slučaju, ono bi onemogućilo i da obrazovno-vaspitni rad sa srednjoškolcima realizuje osoba za koju postoji osnovana sumnja da je učestvovala u ubistvima, silovanjima, zlostavljanju i pljački civila. Pravovremeno, efikasno i adekvatno kažnjavanje kršenja ljudskih prava u prošlosti takođe utiče na izgradnju odgovornosti u društvu i doprinosi jačanju vladavine prava u kojoj su svi jednaki pred zakonom i kažnjivi za njegovo kršenje. Da je procesuiran za zločine sa kojima se dovodi u vezu, Ratko Adžić ne bi danas predstavljao pretnju građanima na ulici, niti bi bilo moguće da događaj kao što je obrušavanje nadstrešnice toliko dugo ostane nekažnjen.

Prvostepena presuda u predmetu Jajce – izrečene kazne za ubistvo civila nedopustivo niske

Odeljenje za ratne zločine Višeg suda u Beogradu donelo je 16. decembra 2024. godine presudu kojom su Jovo Jandrić i Slobodan Pekez oglašeni krivim za ubistvo 23 civila, među kojima 4 maloletnika i 10 žena, meštana sela Čerkazovići i Ljoljići (opština Jajce), čime su počinili ratni zločin protiv civilnog stanovništva. Jovo Jandrić osuđen je na kaznu zatvora od 13 godina, a Slobodan Pekez na kaznu zatvora od 10 godina.

Presudom je utvrđeno da je, 10. septembra 1992. godine, kasno uveče, grupa od oko 10 naoružanih pripadnika vojske i policije, među kojima su bili Slobodan Pekez, Mirko (Špiro) Pekez, Mirko (Mile) Pekez, Simo Savić, Milorad (Đura) Savić, Zoran Marić, Ilija Pekez, Milorad (Ljupko) Savić i Blagoje Jovetić, a koju je organizovao i predvodio Jovo Jandrić, nezakonito lišila slobode i nasilno izvela iz kuća bošnjačko stanovništvo iz sela Čerkazovići i Ljoljići, većinom žene, decu i starce. Pod pretnjom smrću, oduzeli su im sve dragocenosti i, udarajući ih puškama i nogama, sproveli ih do mesta zvanog „Tisovac“. Tu su im naredili da se poređaju jedno pored drugog iznad provalije. Ubrzo potom, otvorili su rafalnu paljbu i ubili 23 civila.

Preblaga kazna za seksualno nasilje u ratu

Odeljenje za ratne zločine Višeg suda u Beogradu donelo je 12. decembra 2024. godine presudu kojom je optuženog Lazara Mutlaka, pripadnika čete „Podkamen“ Štaba TO Srpsko Goražde, oglasilo krivim zbog krivičnog dela ratni zločin protiv civilnog stanovništva – silovanja Bošnjakinje uz pretnju pištoljem 25. maja 1992. godine u mestu Lozje (opština Goražde, BiH), i osudilo ga na kaznu zatvora u trajanju od sedam godina.

Fond za humanitarno pravo smatra da je izrečena kazna preblaga te da je sud dao previše značaja olakšavajućim okolnostima, imajući u vidu da se radi o seksualnom nasilju koje je, kako je utvrđeno, ostavilo trajne posledice po oštećenu. Iako je sud ovaj postupak proveo efikasno, s obzirom na to da je glavni pretres počeo 13. aprila 2023. godine, izrečena presuda ne pruža adekvatnu satisfakciju za oštećenu, koja je na pravdu čekala više od tri decenije.

Obrazlažući izrečenu presudu, predsednik sudskog veća, sudija Vladimir Duruz, naveo je da je tokom postupka nesporno utvrđeno da je optuženi počinio krivično delo za koje se tereti, i to na osnovu iskaza same oštećene, iskaza drugih svedoka, te pisanih dokaza.

#pamtimo: Logori za Hrvate na teritoriji Srbije

Na teritoriji Srbije, između septembra 1991. i avgusta 1992. godine, postojalo je nekoliko logora i prolaznih centara za zarobljene borce i civile iz Hrvatske, u kojima su zatočenici svakodnevno bivali izloženi psihičkom i fizičkom zlostavljanju.

Fond za humanitarno pravo (FHP) podseća da su na današnji dan, pre 33 godine, u logor na ekonomiji „Livade“ u selu Stajićevo kod Zrenjanina (Srbija), koji je formirala JNA, zatočeni pripadnici hrvatskih snaga i civili, nakon zauzimanja Vukovara od strane JNA, srpske TO Vukovar i dobrovoljačkih jedinica iz Srbije, 18. novembra 1991. godine zauzela Vukovar. Osim u Stajićevo, zarobljeni su odvođeni u logore u Sremskoj Mitrovici, Aleksincu i Nišu, u Vojno-istražni zatvor u Beogradu i logor u Begejcima, koji je bio aktivan još od septembra. Svi logori, izuzev Niša koji je bio u zoni odgovornosti 3. vojne oblasti (VO) JNA, bili su u zoni odgovornosti 1. VO JNA. Obezbeđenje logora vršili su pripadnici Vojne policije JNA.

#pamtimo: Ubistvo ratnih zarobljenika na Ovčari

Ove srede, 20. novembra 2024, Fond za humanitarno pravo (FHP) seća se žrtava zločina počinjenog na poljoprivrednom dobru Ovčara kod Vukovara. Na ovaj dan pre 33 godine, pripadnici lokalne Teritorijalne odbrane (TO) i srpski dobrovoljci pod komandom Jugoslovenske narodne armije (JNA) ubili su 265 hrvatskih civila i ratnih zarobljenika.

Neposredno po zauzimanju Vukovara, 20. novembra 1991. godine, pripadnici JNA izveli su ranjenike, bolesnike, civile i pripadnike hrvatskih oružanih snaga iz vukovarske bolnice i odveli ih u hangare na poljoprivrednom dobru Ovčara, koje se nalazi oko pet kilometara jugoistočno od Vukovara. U prisustvu pripadnikâ Vojne policije JNA, Hrvate zatočene na Ovčari premlaćivali su, zlostavljali i ponižavali pripadnici TO Vukovar i dobrovoljačke jedinice „Leva Supoderica“. U večernjim satima, pripadnici JNA su se, po naređenju pukovnika Mileta Mrkšića, povukli sa Ovčare, a pripadnici TO Vukovar i jedinice „Leva Supoderica“ su tokom noći između 20. i 21. novembra 1991. godine izvodili zatočenike iz hangara i odvodili ih, u grupama od po 10 do 20 ljudi, na lokaciju Grabovo, gde su ih streljali ispred ranije iskopane jame. Na Ovčari su, uz ranjene pripadnike hrvatskih oružanih snaga, ubijeni i civili, dve žene i tri maloletnika: Ružica Markobašić (32), koja je tada bila u poodmakloj trudnoći, Janja Podhorski (60), Dragutin Balog (17), Igor Kačić (16) i Tomislav Baumgertner (17).

FHP dostavio komentare na tekst Nacrta zakona o izmenama i dopunama Zakonika o krivičnom postupku i Nacrta zakona o izmenama i dopunama Krivičnog zakonika

Predložene izmene vode urušavanju standarda umesto unapređenju zakonodavstva

Fond za humanitarno pravo (FHP) dostavio je danas Ministarstvu pravde Republike Srbije komentare na tekst Nacrta zakona o izmenama i dopunama Zakonika o krivičnom postupku (ZKP) i Nacrta zakona o izmenama i dopunama Krivičnog zakonika (KZ).

Naglašavajući da je rok za javnu raspravu od mesec dana neprimereno kratak, FHP ističe da predložene izmene i dopune dva sistemska krivična zakona ne samo da ne doprinose unapređenju krivičnog zakonodavstva, već se njima urušavaju i već dostignuti standardi.

Ministarstvo pravde je 12. maja 2021. godine formiralo radne grupe za izmene KZ i ZKP. Javnost je prve informacije o njihovom radu dobila tek 26. septembra 2024. godine, kada je objavljen poziv za javnu raspravu. Nakon tri godine netransparentnog rada radnih grupa, Ministarstvo je za javnu raspravu o dva sistemska krivična zakona ostavilo rok od svega mesec dana, što je neprihvatljivo. Tokom tog vremena gotovo je nemoguće upoznati se sa svim predloženim izmenama, sagledati njihove posledice i ponuditi adekvatna rešenja.

Sjeverin – 32 godine čekanja na pravdu

Navršile su se 32 godine od otmice i ubistva 17 građana Srbije bošnjačke nacionalnosti iz Sjeverina kod Priboja.

Ispred porodične kuće u Sjeverinu, 21. oktobra 1992. godine, otet je Sabahudin Ćatović.

Sutradan, 22. oktobra, pripadnici jedinice „Osvetnici”, koja je delovala u okviru Vojske Republike Srpske, presreli su autobus užičkog preduzeća „Raketa”, koji je saobraćao na redovnoj liniji Priboj–Rudo–Priboj. Nakon što su legitimisali sve putnike, iz autobusa su izveli 16 građana bošnjačke nacionalnosti, te ih vojnim kamionom odvezli u pravcu Višegrada, gde su ih brutalno pretukli i potom ubili na obali Drine.

Krivična prijava zbog ratnog silovanja u Foči

Fond za humanitarno pravo (FHP) podneo je 16. avgusta 2024. godine Javnom tužilaštvu za ratne zločine (JTRZ) Republike Srbije krivičnu prijavu protiv dva lica, pripadnika srpskih dobrovoljačkih jedinica, zbog silovanja dve Bošnjakinje u naselju Zubovići kod Foče, kao i hapšenja i odvođenja civila u zatočeničke objekte na teritoriji Foče u aprilu 1992. godine.

Dana 14. aprila 1992. godine, lica identifikovana kao DEDA i PERO, zajedno sa još oko dvadeset pripadnika srpskih snaga koje su delovale u okviru Fočanske brigade Vojske Republike Srpske, predvođeni Gojkom Jankovićem, izvršili su oružani napad na selo Zubovići. Naoružani vojnici su, pucajući iz automatskog oružja, došli do kuće porodice Mezbur, u kojoj se krilo više od 30 civila, uglavnom žene i deca i nekoliko muškaraca. Pripadnici srpskih snaga su prisilno razdvojili muškarce od žena i dece, ukrcali ih u kamion i odveli u logor Livade (nekadašnje skladište oružja Jugoslovenske narodne armije), a kasnije u zatočenički objekat KP Dom u Foči.

29. godišnjica „Oluje“ – politička zloupotreba sećanja

Povodom 29. godišnjice vojno-policijske operacije „Oluja“, tokom i nakon koje su hrvatske snage počinile rasprostranjene i sistematske zločine nad civilnim stanovništvom srpske nacionalnosti i njegovom imovinom, Fond za humanitarno pravo ponavlja višegodišnji zahtev upućen vlastima i institucijama Srbije da žrtvama omoguće ostvarivanje statusa civilnih žrtava rata i da prestanu s političkom zloupotrebom sećanja na stradale.

Nijedna žrtva „Oluje“ u Srbiji i dalje ne može da ostvari svoja prava jer postojeće zakonsko rešenje, osim što ne zadovoljava potrebe žrtava, diskriminiše žrtve koje su nastradale van teritorije Srbije. To civilne invalide i porodice žrtava „Oluje“ lišava finansijske, zdravstvene i psihosocijalne podrške institucija.

MUP da povuče zabranu festivala Mirëdita, dobar dan!

Fond za humanitarno pravo izražava protest protiv naredbe Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije da prekine održavanje festivala “Mirëdita, dobar dan!” i zahteva od ministra Ivice Dačića da hitno opozove odluku i obezbedi mirno održavanje te kulturne manifestacije.

Institucije Republike Srbije su dužne da svojim građanima i svim učesnicima festivala omoguće slobodu izražavanja i kretanja, kao i da garantuju bezbednost tokom održavanja festivala.